رضایت شغلی چیست؟ 5 عامل مؤثر بر رضایت شغلی + پرسشنامه
دسته‌بندی: blog
نگاهی به مهم‌ترین عوامل موثر بر رضایت شغلی و نحوه افزایش این رضایتمندی
این نوشته درباره رضایت شغلی است. اینکه چه عواملی بر رضایت شغلی تاثیرگذارند؟ چطور می‌توان رضایت شغلی را افزایش داد؟ و اینکه در کل رضایت شغلی چه اهمتی دارد؟ اگر می‌خواهید بدانید که چه شغلی را انتخاب کنید که رضایت شغلی بیشتری داشته باشید، می‌توانید راهنمای جامع انتخاب شغل را بخوانید.
همه‌ی ما دوست داریم شغلی داشته باشیم که از آن لذت ببریم، به طوری که صبح‌ها با انگیزه از رختخواب بلند شویم، به سر کار برویم و با انرژی از سر کار به خانه برگردیم. یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، همه ما به دنبال این هستیم که از شغلمان رضایت داشته باشیم. اما برای رسیدن به رضایت شغلی، در واقعیت باید به دنبال چه ویژگی‌هایی در یک شغل باشیم؟ چه عواملی باعث می‌شوند یک شغل رضایت‌بخش شود و یک شغل تحمل نشدنی.
برخی توصیه می‌کنند فقط کافیست که به دنبال علاقه‌هایتان بروید. بعد از آن هم به یک شغل لذت‌بخش خواهید رسید و هم می‌توانید پول زیادی دربیاورید، چون کاری را انجام می‌دهید که به آن علاقه دارید. برخی هم فکر می‌کنند که درآمد بالا باعث ایجاد رضایت شغلی می‌شود. اما تحقیقات این را تأیید نمی‌کنند. در واقع موضوع به این سادگی نیست و حتی گاهی اوقات ممکن است علاقه به کار منجر به فرسودگی شغلی شود.
تعریف رضایت شغلی چیست؟
مانند بسیاری از مفاهیم علمی دیگر، برای رضایت شغلی هم تعریف یکسانی وجود ندارد. برخی از رایج‌ترین آنها، تعریف‌های زیر هستند:
- استفن رابینز: «رضایت شغلی، احساس مثبتی است که پس از ارزیابی ویژگی‌های مختلف شغل خود، تجربه می‌کنیم.»
- دیکشنری کمبریج (Cambridge Dictionary): احساس لذت و دستاورد داشتنی که یک نفر در شغلش تجربه می‌کند، در حالی که می‌داند شغلش ارزش انجام دادن دارد.
- پول اسپکتور (Paul E. Spector): رضایت شغلی، احساسی است که افراد نسبت به شغل و جنبه‌های مختلف آن دارند (Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes, and Consequences, By Paul E. Spector).
با توجه به ارجاع‌های زیاد و جامعیت تعریف اسپکتور، ما این تعریف را ملاک تعریف رضایت شغلی قرار می‌دهیم. طبق این تعریف، رضایت شغلی به فرد شاغل وابسته است. یعنی ممکن است رضایت شغلی دو فرد در یک شغل کاملا یکسان، متفاوت باشد.
مواد اولیه رضایت شغلی چیست؟
تیم تحقیقاتی هشتاد هزار ساعت با جمع‌آوری تحقیقات و فراتحلیل‌های (Meta-Analysis) حوزه رضایت شغلی و خوشحالی (Happiness) و جمع‌بندی آنها متوجه شده است که پنج عامل اصلی به شدت بر رضایت شغلی تأثیرگذار است. این 5 عامل عبارتند از:
- غرق شدن در کار
- کمک کردن به دیگران
- خوب بودن در شغل (یا پیشرفت سریع)
- همکارانی که هوایتان را داشته باشند
- نبود عامل‌های منفی قوی
نکته جالب این است که درآمد بالا جزو عوامل مهم رضایت شغلی نیست. البته داشتن درآمد منصفانه لازمه رضایت شغلی است اما درآمد منصفانه با درآمد بالا متفاوت است. همچنین آسان بودن شغل نیز در رضایت شغلی تأثیر زیادی ندارد. (در پیوست این نوشته، دلیل آن را توضیح داده‌ایم.)
در ادامه درباره هر یک از این 5 عامل توضیح می‌دهیم.
#TODO نوشتن درباره چرا «فقط علاقه‌ات را دنبال بکن!» توصیه خوبی نیست؟
ما آدم‌ها از زمان تولدمان ممکن است دوست داشته باشیم کارهای مختلفی را انجام دهیم. به خاطر تفاوت‌های فردی‌ای که داریم ممکن اسن یک فرد علاقه‌ی بیشاری به انجام یک کار خاص نسبت به دیگران داشته باشد. اما …
#TODO نوشتن درباره اثر درامد در رضایت شغلی
1. غرق شدن در کار
غرق شدن در کار یکی از ابعاد مهم رضایت شغلی است. فعالیت‌هایی که هر روز، ساعت به ساعت و لحظه لحظه به آنها مشغول هستید بسیار مهم هستند. حتما تا به حال تجربه کرده باشید که در بعصی وقت‌ها در کارتان غرق می‌شوید و تمام حواس، توجه و فکر شما را معطوف به خود بکند. در این زمان‌ها، گذر زمان را حس نمی‌کنید. در حالی که وقتی که به کارهایی که دوست ندارید را انجام می‌دهید، به نظر می‌رسد زمان بسیار سخت می‌گذرد.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که یک بازی کامپیوتری را شروع کنید و بدون اینکه متوجه شوید ساعت‌ها بگذرد. بازی‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که تا جای ممکن شما را در خود غرق کند.
اما چه چیزی باعث می‌شود یک بازی کامپیوتری ما را در خود غرق کند ولی کارهای اداری نه؟ برای اولین بار آقای ماهیلی چیکس ماهیلی (Mihaly Csikszentmihalyi) این موضوع را شناسایی کرد و اسم آن را وضعیت Flow یا شناور بودن گذاشت. او شرایط مورد نیاز برای وارد شدن به این وضعیت را در قالب 4 مورد زیر شناسایی کرد:
- آزادی عمل برای اینکه بتوانید خودتان انتخاب کنید یک کار را چگونه انجام دهیم
- مشخص و بی‌ابهام بودن کاری که باید انجام شود، به همراه نقطه شروع و پایان مشخص
- تنوع در انواع فعالیت‌ها
- بازخورد گرفتن از کار و محسوس بود شدن پیشرفت در کار
در یک فراتحلیل (Meta-Analysis) هر کدام از این عامل‌ها، همبستگی قوی‌ای با رضایت شغلی دارند (r=0.4) داشتند و بسیاری از پژوهشگران این شرط‌ها را بهترین پیش‌بینی کننده‌های رضایت شغلی می‌دانند که با داده‌های تجربی تأیید شده‌اند. در واقع با توجه به این 4 شرط، شما می‌توانید بفهمید چقدر کار شما گیرا است. اما تنها در صورتی می‌توانید آنها را برای یک شغل بسنجید که در آن شغل کار کرده باشید.
با این حال، کامپیوتر بازی کردن، اگر چه یک فعالیت گیرا است اما یک شغل رضایت بخش نیست. چون همه چیز به این عامل‌ها محدود نمی‌شود.
2. کاری که به دیگران کمک کند
شغل‌های زیر هر چهار عامل گیرا بودن را دارند.
- تحلیل‌گر درآمد
- طراح لباس
- کارگردان اخبار تلویزیون
اما در یک پرسشنامه، 90 درصد این افراد با این شغل‌ها اعلام کردند که معنایی در شغل خود پیدا نمی‌کنند. در حالی که تقریبا همه‌ی افراد داری شغل‌های زیر، شغل خود را با معنی توصیف کرده‌اند.
- افسر آتش‌نشان
- پرستار/ماما
- جراح مغز و اعصاب
تفاوت اصلی این است که به نظر می‌رسد شغل‌های دسته دوم به دیگران کمک می‌کند و به همین دلیل هم شغل‌های معناداری بوده‌اند.
پژوهش‌های بسیاری وجود دارند که کمک کردن به دیگران عامل اصلی رضایت از زندگی است. کسانی که به طور داوطلبانه کمک می‌کنند سالم‌تر و کمتر دچار افسردگی هستند. یک پژوهش دیگر نشان می‌دهد که انجام یک کار خوب تصادفی برای فردی دیگر، باعث می‌شود انجام دهنده کار خوب خوشحال‌تر از فرد دیگر شود. پژوهشی دیگر هم کشف کرد که افرادی که به خیریه‌ها کمک مالی می‌کنند از زندگی‌شان به اندازه‌ی افرادی که دوبرابر آنها درآمد دارند، راضی هستند.
بنابراین می‌توان گفت کمک کردن به دیگران یکی از ابعادی است که بر رضایت شغلی تاثیرگذار است. البته کمک کردن به دیگران تنها راه رسیدن به زندگی حرفه‌ای معنادار نیست؛ اما بسیاری از پژوهشگران باور دارند که یکی از قوی‌ترین راه‌ها برای معنا بخشیدن به شغل و زندگی است.
3. کاری که در آن خوب باشید
خوب بودن در یک کار به شما حس دستآورد داشتن می‌دهد. دستآورد داشتن یکی از عامل های اصلی رضایت از زندگی است که روانشناسی مثبت‌گرا کشف کرده است. وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم و چیزی پیدا نمی‌کنیم که جز دستآوردهای خودمان بدانیم، احساس بدی را تجربه می‌کنیم. داشتن دستآورد برای داشتن حال خوب واقعا مهم است.
همچنین به شما قدرت می‌دهد تا برای دیگر عامل‌های رضایت شغلی مذاکره کنید. مثلا در یک پروژه‌ای که برای شما معنادار است کار کنید یا وظایف شما شامل کارهایی باشد که برای شما گیرا هستند یا دستمزدی منصفانه داشته باشید. هنگامی که دیگران قدر عملکرد شما را می‌دانند، شما می‌توانید در ازای آن، شرایط ویژه‌ای را بخواهید.
به خاطر هر دو دلیل، خوب بودن در یک کار بسیار مهم است و می‌تواند باعث افزایش رضایت شغلی شود. اما این به معنای این نیست که فقط به سراغ کارهایی برویم که الان می‌توانیم خوب انجام دهید، بلکه کارهایی را انجام دهیم که پتانسیل خوب بودن در آن کار را داریم.
4. کاری که همکارانتان هوایتان را داشته باشند
واضح است که اگر از همکارانتان متنفر باشید، از شغلتان راضی نخواهید بود.
داشتن روابط خوب قسمت بزرگی از یک زندگی رضایت‌بخش است. در واقع نیاز به اجتماعی در سخت‌افزار ما آدم‌ها وجود دارد . روابط اجتماعی با کیفیت یکی از عوامل مهم رضایت از زندگی است و در نتیجه، داشتن روابط اجتماعی خوب در کار هم مهم است. البته لازم نیست با همه‌ی آنها دوست صمیمی باشید. پژوهش‌های نشان می‌دهد که اینکه بتوانید زمانی که به مشکلی بر می‌خوری از همکارانتان کمک بگیرید یا اینکه بتوانید با برخی از همکارانتان دوست شوید تعیین کننده است. یک پژوهش جامع (Meta Analysis) مشخص کرد که حمایت اجتماعی یکی از بهترین پیش‌بینی کننده‌های رضایت شغلی (r=0.65) است.
معمولا وقتی راجع به یک شغل خوب صحبت می‌کنیم، فقط درباره‌ی خود کار صحبت می‌کنیم. اما افرادی که با آنها کار می‌کنیم نیز همانقدر مهم هستند. یک رئیس بد می‌تواند یک شغلی خیلی خوب را به افتضاح تبدیل کند و انجام یک کار نه چندان جذاب با دوستانمان، آن را جذاب می‌کند.
پس قبل از اینکه جایی را برای کار کردن انتخاب می‌کنید، مطمئن شوید آنجا می‌توانید با برخی از افراد دوست شوید یا مهم‌تر، اگر به مشکل برخوردید، آیا می‌توانید به راحتی از دیگران کمک بگیرید؟
#TODO چکونه قبل از اینکه وارد شرکتی شویم، بفهمیم فشای کار آنجا چگونه است؟ >> سالپا و …
#TODO تنهایی کار کردن بدون همکار و … برای فریلنسرها و … چه چالش‌هایی دارد و چکار باید بکنند؟
5. کاری که عوامل منفی بزرگ در آن نباشد
برای افزایش رضایت شغلی، همه‌ی فاکتورهای بالا مهم هستند. ولی شما به نبود چیزهایی که یک شغل را ناخوشایند می‌کند هم نیاز دارید. موارد زیر معمولا به با نارضایتی از شغل در ارتباط هستند. برخی اوقات اثر منفی یکی از این عوامل می‌تواند از اثر مثبت بقیه عوامل قبلی بیشتر باشد. به همین خاطر در انتخاب شغل این موارد حق وتو دارند!
#TODO نوشتن درباره وزن منفی ها نسبت به وزن مثبت ها
- رئیس یا همکاری نزدیکی که از آن متنفرید
- زمان رفت و آمد طولانی، به ویژه بیش از یک ساعت با اتوبوس
- ساعت‌های طولانی کار
- دستمزدی که احساس کنید منصفانه نیست
- امنیت شغلی کم
اگرچه این موارد بدیهی هستند، اما افراد معمولا به آنها توجه نمی‌کنند.
آیا باید همیشه همه این عوامل را داشته باشید؟ به احتمال زیاد نه!
شاید همین الان که این متن را می‌خوانید، یکی یا چند تا از عامل‌های بالا را در شغل خود نمی‌بینید. آیا این به معنی اینست که باید شغلتان را تغییر دهید؟ به احتمال زیاد نه. در ادامه چرایی آن را توضیح می‌دهیم.
این عوامل از تحلیل پرسشنامه‌هایی که بین هزاران نفر پخش شده بدست آمده است. هر کدام از عامل‌ها در پژوهش‌هایی جدا پیدا شده‌اند و از جمع‌بندی پژوهش‌ها، این عوامل به عنوان تأثیرگذارترین عوامل در رضایت شغلی مشخص شده است. اما اگر بین همه‌ی هزاران نفر بررسی کنیم، تعداد افراد بسیار کمی را پیدا خواهیم کرد که همه‌ی پنج عامل را با هم داشته باشند. با این حال تعداد بسیار بیشتری هستند که رضایت شغلی بالایی دارند. این موضوع در تحقیقات ارگونومی نیز وجود دارد. اندازه‌ی طول دست، پا، بازو، مچ و .. برای هر فرد یک مقدار مشخص است و یک میانگین جهانی برای هر یک از اندازه‌های وجود دارد. اما تعداد افراد با اندازه‌ی متوسط جهانی (یعنی کسانی که اندازه‌ی دست و پا و … دقیقا با میانگین جهانی برابر است) بسیار بسیار اندک است.
در ضمن دقت کنید که تأثیر هر کدام از این عامل‌ها روی رضایت شغلی به صورت قطعی نیست بلکه به صورت احتمالی است. به طور مثال، اگر افراد شغلی داشته باشند که در آن کار خوب باشند، احتمالا رضایت شغلی بیشتری نسبت به کسانی که دارند که اینگونه نیست. اما ممکن است فردی را در گروه دوم پیدا کنید که رضایت شغلی او بیشتر از فردی در گروه اول باشد.
گاهی ممکن است برخی از این عوامل در شغل شما و برخی خارج از شغل شما باشد. مثلا شغل پاره‌وقتی داشته باشید که هزینه‌هایتان را تأمین کند اما در کنار آن روی پروژه‌ای کار می‌کنید که در آن مهارت دارید.
مهم‌تر از همه، گاهی لازم است برای بدست آوردن رضایتی در آینده، به طور موقت برخی از این عوامل را از دست بدهید. برای مثال، ممکن است برای کسب تجربه یا بهتر شدن در یک کاری، به عنوان کارآموزی با درامد پایین یا بدون درآمد کار کنید. به همین خاطر انعطاف‌پذیر بودن و تاب‌آوری بسیار مهم است.
#TODO ارجاع به مقاله‌ای راجع به انغطاف‌پزیری و تاب‌آوری
#TODO نوشتن درباره چرا follow your passion توصیه خوبی نیست.
جمع‌بندی فاکتورهای تاثیرگذار بر رضایت شغلی
به طور خلاصه، 5 ویژگی زیر، موثرترین عوامل افزایش رضایت از یک شغل هستند.
- غرق شدن در کار
- کمک کردن به دیگران
- خوب بودن در شغل (یا پیشرفت سریع)
- همکارانی که هوایتان را داشته باشند
- نبود عامل‌های منفی قوی
توجه به این ویژگی‌ها می‌تواند به شما کمک کند رضایت شغلی بیشتری در زندگی حرفه‌ای‌تان تجربه کنید. و البته انتظار نداشته باشد همه‌ی عوامل بالا را بتوانید یکجا داشته باشید زیرا احتمالش در واقعیت بسیار کم است. شغل ایده‌آل وجود ندارد. اما در عین حال سعی کنید به این موارد در انتخاب شغل خود دقت کنید. اگر در شغل کنونی‌تان این موارد را پیدا نمی‌کنید، عجولانه به فکر تغییر شغل نیفتید. در نوشته‌های دیگر در مورد این عوامل و بهبود هر کدام، و روش کارآمد تغییر شغل بیشتر توضیح داده‌ایم.
#TODO
آیا قست apply this to your career رو از 80000 را در اینجا داشته باشیم یا خیر؟ آیا الگوریتم آن کارآمد است یا صرفا یک روش امتیازدهی و انتخاب است؟
پیوست: تمام آنچه درباره رضایت شغلی می‌دانیم
در بخش قبل، آنچه لازم است همه ما درباره رضایت شغلی بدانیم گفته شد. در این بخش، برای افراد علاقه‌مند به مطالعه بیشتر، تحقیقات، نظریه‌ها و پرسشنامه‌های مربوط به رضایت شغلی را بررسی کرده‌ایم.
آیا رضایت شغلی قابل اندازه‌گیری است؟
رضایت شغلی یک مفهوم ذهنی، نه یک مفهوم خارجی و تنها از راه پرسیدن از شاغل می‌توان آن را اندازه گرفت. برای اندازه‌گیری رضایت شغلی ۲ ابزار مصاحبه و پرسشنامه وجود دارد. بیشتر تحقیقات، به دلیل پر هزینه و زمان‌بر بودن مصاحبه، از پرسشنامه استفاده کرده‌اند. ابزار پرسشنامه این امکان اندازه‌گیری رضایت شغلی تعداد زیادی از افراد را می‌دهد. از طرفی مصاحبه می‌تواند کمک کند محقق اطلاعات عمیق‌تری درباره موضوعات رضایت شغلی بدست بیاورد.
همانطور که گفتیم، میزان رضایت شغلی هم به شغل و هم به شاغل بستگی دارد. یعنی ممکن است دو فرد متفاوت در یک شغل یکسان، میزان رضایت شغلی متفاوتی داشته باشند. برخی محققان معتقدند که تعداد بسیاری از عامل‌ها در رضایت شغلی یک فرد تأثیر دارد به طوری که نمی‌توانیم آن را به عوامل مشخصی تفکیک کنیم و باید آن را یکجا اندازه‌گیری کنیم. در این نوع اندازه‌گیری، پرسشنامه‌هایی طراحی می‌شود که با شامل چند سؤال درباره حس کلی شما از شغلتان است. این پرسشنامه‌های درباره جنبه‌های شغل به طور جدا سؤالی نمی‌پرسند. از طرفی برخی معتقدند می‌توان رضایت شغلی را تشکیل شده از مجموعه‌ای از عوامل مشخص دانست و آن را تفکیک کرد[10]. محققان، جنبه‌های مختلف شغل را که حدس می‌زنند در رضایت شغلی تأثیرگذار است را در پرسشنامه‌های خود مورد بررسی قرار می‌دهند. برخی از این جنبه‌ها عبارتند از:
- ارتباطات
- همکاران
- شرایط کاری
- ماهیت خود شغل
- سازمان که برای آن کار می‌کنیم
- قوانین و فرآیند‌های سازمانی
- دستمزد
- مزایا و امکانات رفاهی
- تشویق شدن
- رشد شخصی
- فرصت‌های ارتقا
- دیده شدن
- امنیت
- مدیریت مستقیم
ممکن است یک نفر در یک جنبه از شغلش راضی باشد و در یک جنبه دیگر ناراضی باشد. به همین خاطر است که اندازه‌گیری رضایت شغلی در جنبه‌های مختلف شغل به ما کمک می‌کند بفهمیم برای افزایش رضایت شغلی کدام یک از جنبه‌های کی شغل را باید بهبود دهیم یا بتوانیم علت‌های احتمالی رضایت یا نارضایتی در یک جنبه را حدس بزنیم. برعکس، پرسشنامه‌هایی که رضایت شغلی را به طور کلی می‌سنجند، اطلاعاتی درباره نقاط قابل بهبود به ما نمی‌دهند.
برای اینکه بتوان مطمئن بود که جنبه‌های در نظر گرفته شده، جنبه‌های متفاوتی از یک شغل است (به طور مثال دیده شدن و تشویق شدن دو مفهوم جدا و مستقل از هم هستند یا خیر) رابطه بین این جنبه‌ها بررسی می‌شود.
اسپکتر در طراحی پرسشنامه رضایت شغلی خود 9 جنبه رضایت شغلی که همبستگی (Corelation) کمی با همدیگر را دارند مشخص کرده است. این همبستگی پایین به این معنی است که می‌توان این جنبه‌ها را مستقل از یکدیگر در نظر گرفت و نیاز است هر کدام را به طور جدا اندازه گرفت. در زیر این 9 عامل و همبستگی بین آنها را می‌بینید.
همبستگی میان جنبه‌های رضایت شغلی در پرسشنامه رضایت شغلی اسپکتر (Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes, and Consequences, By Paul E. Spector)
مطالعات زیادی انجام شده است که با روش‌های آماری (Factor Analysis) جنبه‌های اصلی رضایت شغلی را شناسایی کنند. در نتیجه‌ی آنها 4 حوزه مختلف برای این جنبه‌های مشخص شده است؛ پاداش‌ها، دیگران، ماهیت خود شغل، شرایط محیطی سازمان.
پرسشنامه‌های مختلفی برای اندازه‌گیری و ارزیابی رضایت شغلی توسعه داده شده‌اند. برخی از این پرسشنامه‌ها عبارتند از:
پرسشنامه های رضایت شغلی
- پرسشنامه Job Descriptive Index (رایج‌ترین پرسشنامه) توسط اسمت، کیندل و هالین (1969)
- پرسشنامه Job Satisfaction Survey توسط پول اسپکتر (1985)
- پرسشنامه Minnesota Satisfaction Questionary توسط ویز، داویس، انگلند و لافکویست (1967)
- پرسشنامه رضایت شغلی وار، کوک، وال (1979)
- پرسشنامه رضایت شغلی هاپاک (1935)
- پرسشنامه Job Diagnostice Survey توسط هک‌من و الدهام (1975)
- پرسشنامه Job In General Scale توسط آیرونسان، اسمیث، برانیک، گیبسون و پول (1989)
- پرسشنامه Michigan Organizational Assessment Questionarie Satisfaction Subscale توسط کاممن، فیچمن، جنکینز، کلش (1979)
این پرسشنامه‌ها به جنبه‌هایی از شغل را می‌سنجند که در اکثر شرکت‌ها و سازمان‌ها رایج است. از طرفی می‌توان با طراحی پرسشنامه‌های سفارشی، یک جنبه خاص را در یک شرکت مورد نظر اندازه گفت. مثلا می‌توان رضایت کارکنان نسبت به قانون جدید حضور و غیاب یا رضایت کارکنان نسبت به یک رویداد را سنجید. البته همیشه باید بررسی کرد که آیا هزینه‌های طراحی و انجام این تحقیقات قابل توجیه است یا خیر.
در اینجا پرسشنامه رضایت شغلی اسپکتر را آورده‌ایم که با تکمیل آن می‌توانید رضایت شغلی خود را اندازه‌گیری کنید.
معایب پرسشنامه‌ها
یکی از معایب پرسشنامه‌های رضایت شغلی این است که ممکن است جنبه‌های مختلف شغل برای افراد مختلف، اهمیت متفاوتی داشته باشد. مثلا برای یک نفر درآمد بیشتر از روابط با دیگران مهم باشد، برای فردی دیگر برعکس. اما در پرسشنامه امتیاز همه‌ی جنبه‌ها با هم برابر است.
مشکل دیگری این است که ممکن است جنبه‌هایی از شغل وجود داشته باشد که بر رضایت شغلی تأثیر می‌گذارد اما محققان آن را در پرسشنامه‌ی خود لحاظ نکرده باشند.
چه ارتباطی بین رضایت شغلی و عملکرد شغلی (Job Performance) وجود دارد؟
شاید فکر کنید که هر چه رضایت شغلی افراد بیشتر باشد، عملکرد شغلی آنها نیز بهتر است، یا برعکس. اما بر خلاف تصور، هنوز ارتباط قوی‌ای بین رضایت شغلی و عملکرد پیدا نشده است. این به این معنی است که کارمندانی که بیشتری رضایت شغلی را دارند کارمندانی نیستند که بهترین عملکرد را نیر دارند. به عبارت دیگر در یک سازمان ممکن است کارمندان با رضایت شغلی پایین و عملکرد بالا یا کارمندان با رضایت شغلی بالا و عملکرد پایین پیدا کنید.
شاید این نکته باعث با پیش فرض‌های بسیاری از کارفرمایان و مدیران منابع انسانی متناقض باشد و نتیجه بگیرند که افزایش رضایت شغلی کارمندان، باعث بهبود عملکرد سازمان نمی‌شود. اما این نتیجه‌گیری هم درست نیست. با وجود اینکه افزایش رضایت شغلی کارکنان، مستقیما بر عملکرد تک تک آنها تأثیر نمی‌گذارد، اما باعث بهبود عملکرد کلی سازمان می‌شود. دلیل این موضوع این است که رضایت شغلی کارکنان با عواملی که در زیر آورده‌ایم رابطه دارد.
رضایت شغلی و وفاداری به سازمان
رضایت شغلی ارتباط مستقیم و قوی‌ای با وفاداری کارکنان به سازمان دارد (Job satisfaction: a literature review).
رضایت شغلی و غیبت کارکنان
رضایت شغلی ارتباط معکوس با میزان غیبت کارکنان در سازمان دارد، اگر این ارتباط قوی نیست ولی همچنان وجود دارد. غیبت کارکنان برای سازمان همیشه با هزینه‌هایی همراه است. به همین خاطر است که بهبود رضایت شغلی و در نتیجه کاهش غیبت کارکنان قابل توجیه است. نکته جالب این است که رضایت شغلی پایین معمولا با میزان بالای غیبت کارکنان همراه است اما رضایت شغلی به همان اندازه باعث کاهش غیبت‌ها نمی‌شود.
تفاوت اشتیاق شغلی (Employee Engagement) و رضایت شغلی چیست؟
شاید به خاطر ارتباط نداشتن رضایت شغلی با کارایی، کارفرماها ترجیح می‌دهند که به جای اندازه‌گیری رضایت شغلی، اشتیاق شغلی را اندازه بگیرند. به این شکل، می‌توانند بفهمند چقدر کارمندان، مستقیما به کارایی کل سازمان کمک می‌کنند. از طرفی، برخی جنبه‌های رضایت شغلی به کارایی مرتبط نیست (در این باره، می‌توانید این مقاله را مظالعه کنید). در واقع می‌توان اینگونه نتیجه گرفت اشتیاق شغلی و کارایی برای سازمان‌ها مهم است و رضایت شغلی برای کارمندان. البته شاید به طور شهودی نتوانید تفاوت رضایت شغلی و اشتیاق شغلی خودتان را در یک شغل حدس بزنید. زیرا با وجود تفاوت‌هایی که گفته شد، این دو مفهوم بسیار نزدیک به یکدیگر هستند.
اشتیاق شغلی اولین بار توسط ویلیام کان مطرح شد. اما همچنان تعریف واحد و مورد توافقی از آن وجود ندارد. برخی محتققان این مفهوم را بیشتر یک مفهوم عامیانه توصیف کرده‌اند تا یک مفهوم علمی (بیشتر مطالعه کنید).
مؤسسه گلوپ، کارمندان داری اشتیاق شغلی را کارمندانی تعریف می‌کند که در کار و محیط کاری‌شان مشارکت دارند و نسبت به آن اشتیاق و تعهد دارند. بر اساس تحقیقات گسترده این شرکت، پرسشنامه‌ای شامل ۱۲ سؤال برای سنجش اشتیاق شغلی ایجاد شده است.
یکی از جالب‌ترین نکاتی که در تحقیقات گلوپ بدست آمده است این است که حدود ۷۰ درصد از اشتیاق شغلی افراد را مدیر مستقیم تعیین می‌کند. به قول گزارش این شرکت، کارمندان سازمان‌ها را ترک نمی‌کنند. مدیران را ترک می‌کنند.
پنج عامل اصلی رضایت شغلی از کجا آمده است؟
پنج عامل اصلی رضایت شغلی که بالاتر گفته شده است توسط گروه ۸۰۰۰۰hours.org پیشنهاد شده است. این گروه با بررسی نظریه‌های آماری درباره رضایت شغلی و رضایت از زندگی و مشخص کردن عامل‌هایی که رضایت شغلی را قوی‌تر پیش‌بینی می‌کنند این پنج عامل را ارائه داده است.
یکی از نظریه‌های مطرح درباره بهزیستی (Well-Being) تئوری PERMA مارتین سلیگمن (Martin Seligman)، بنیان‌گذار روانشناسی مثبت‌گرا است. در این تئوری 5 عامل برای زندگی رضایتمندانه را مشخص می‌کند:
- احساسات مثبت (Positive Emotions): حس خوشحالی به طور روزمره
- غرق شدن در فعالبت‌ها (Engagement): انجام فعالبت‌هایی چالش‌بر‌انگیزی که تمام حواس شما را درگیر خود کند.
- معنا (Meaning): داشتن دغدغه‌ای فراتر از منفعت شخصی خودمان
- روابط مثبت (Positive Relations): روابط با کیفیت و خوب با دیگران
- دستاورد (Achievement): توانایی بالا در یک کار
البته محققان درباره اینکه این 5 عامل حال خوب را می‌سازد، اتفاق نظر ندارند ولی اکثرا آنها را عوامل تعیین کننده‌ای برای بهزیستی می‌دانند. برای اطلاع بیشتر می‌توانید کتاب شکوفایی (Flourish, by Martin Selligman) را بخوانید.
نکته قابل توجه در این تئوری این است که، همه‌ی این 5 عامل ته اتها در زندگی به طور کلی، بلکه در زندگی شغلی نیز قابل بررسی هستند. یعنی می‌توانید همه این عوامل را برای یک شغل خاصی که داشتید بررسی کنید و ببینید کدام‌ها وجود داشتند و کدام‌ها نبودند. مثلا روابطتان با دیگران (همکاران، مشتریان و …) چکونه است. چقدر کار شما، یک دغدغه بزرگتر از اهداف شخصی را دنبال می‌کند؟ چقدر در شغتان، ذهن و فکرتان به طور کامل درگیر کارتان می‌شود به طوری که گذر زمان را احساس نکنید.
پیوست: پرسشنامه رضایت شغلی
در زیر پرسشنامه رضایت شغلی اسپکتر آورده شده است. پس از تکمیل پرسشنامه، میزان رضایت شغلی شما به ایمیلتان ارسال می‌شود.