معیارهای انتخاب شغل مناسب
دسته‌بندی: blog
زمان تقریبی مطالعه: ۹ دقیقه
در انتخاب شغل، معیارهای بسیاری دخیل‌اند؛ البته برای یک انتخاب شغل خوب، لازم نیست از همهٔ آنها استفاده کرد. درواقع، برای هر فرد باتوجه‌به موقعیت و شرایطی که در آن قرار دارد، اهمیت برخی از ملاک و معیارها بیشتر یا کمتر می‌شود. دربارهٔ فرایند انتخاب شغل و اینکه در چه شرایطی به کدام معیارها بیشتر اهمیت دهیم، به‌صورت کامل در این مقاله صحبت کرده‌ایم. اما در این یادداشت سعی کرده‌ایم بخشی از مهم‌ترین ملاک‌ها و معیارها برای انتخاب شغل مناسب را به‌صورت یک فهرست جمع‌آوری کنیم و دربارهٔ آنها توضیح دهیم؛ اصولی که می‌توانند به شما در داشتن یک انتخاب هوشمندانه و همه‌جانبه کمک کنند. می‌توانید از این فهرست برای مرور و بررسی بهتر ملاکهای خود قبل از انتخاب شغل استفاده کنید.
ملاکهای مربوط به انتخاب شغل و حرفه
وقتی در مورد انتخاب حرفه صحبت می‌کنیم دیگر منظورمان تنها یک شغل در یک شرکت خاص نیست؛ مثلاً شما ممکن است وارد حرفهٔ طراحی گرافیک شوید ولی در چند شرکت مختلف کار کنید و حتی بعدتر به‌صورت فریلنس مشغول به کار شوید. محل کار شما تغییر می‌کند اما همچنان در همان حرفه فعالیت می‌کنید. در انتخاب حرفه ملاکهای زیر اثرگذارند:
هماهنگی با ارزش‌ها
تحقق چه مسائلی برای شما اهمیت بسیاری دارد؟ شما انتخا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ب‌هایتان را براساس ارزشهایتان اولویت‌بندی کرده و هرکدام را که بیشتر با ارزشهایتان هم‌راستا باشد، در اولویت بالاتری قرار می‌دهید؛ ارزش‌هایی مانند ایجاد تغییری گسترده برای آیندگان، خودشکوفایی و رشد فردی یا کمک به دیگران.
علاقه
برای شناسایی بهتر علایقتان می‌توانید از امتحان کردن زمینه‌های متنوع و کسب تجربه در آنها استفاده کنید. بهتر است به حدس‌های آزمایش‌نشده‌ای که درمورد علایق خود دارید، خیلی اعتماد نکنید؛ چراکه ممکن است عوامل محیطی بسیاری، این حدس و گمان‌ها را تحریف کنند.
مهارت‌ها
انتخاب حرفه براساس مهارت‌ها درست نیست؛ زیرا هیچ‌کس در ابتدای مسیر هیچ مهارتی ندارد. از طرفی هر مهارتی قابل یادگیری و بهبود است. درواقع، درست این است که ابتدا براساس معیارهای دیگر حرفه را انتخاب کنیم، سپس مهارت‌های لازم را یاد بگیریم.
اما برخی اوقات به‌خاطر نیاز مالی یا غیره مجبوریم سریع به سراغ یک شغل برویم. در این حالت زمان لازم برای یادگیری مهارت‌های حرفهٔ دلخواه خود را نداریم. در این شرایط براساس مهارت‌هایی که داریم، می‌توانیم یک شغل موقت انتخاب کنیم.
البته مهارت را نباید با استعداد اشتباه گرفت.
امکان به‌کارگیری استعداد‌ها
استعداد به معنای توانایی ذاتی و بالقوهٔ شما در یک یا چند زمینهٔ خاص است. وقتی در کاری استعداد داشته باشید، سریع‌تر از دیگران در آن پیشرفت می‌کنید. علایق و مهارت‌های شما معمولاً حول محور استعدادهایتان می‌گردند.
میزان تقاضا و جایگاه بازار کار
کار شما، به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در خدمت گروهی از مخاطبان است؛ بنابراین اهمیت و بقای شغل شما، به میزان تقاضای مخاطبان بستگی دارد. هرچقدر تقاضا برای یک کار بیشتر باشد، فرصت‌های اشتغال در آن حوزه بیشتر است. پس باید توجه داشته باشید که شغلی را انتخاب کنید که بازار آن رونق داشته باشد. می‌توانید به‌گونه‌ای دیگر نیز به این مورد توجه کنید؛ برای مثال، پس از پایان تحصیل، به کشوری مهاجرت کنید که بازار کارتان رونق بیشتری دارد. از طرفی باید جایگاه شغل در بازار کار را بررسی کنید؛ این شغل در چه صنعت‌هایی وجود دارد؟ چه شرکت‌هایی در این زمینه فعالیت می‌کنند؟ با چه مشاغلی و در چه سلسله‌مراتبی در ارتباط است؟
فرصت‌های بعدی
به این نکته توجه داشته باشید که با انتخاب یک شغل، امکان رسیدن به چه فرصت‌هایی در آینده را برای خودتان فراهم کرده‌اید، آن شغل در سلسله‌مراتب سازمانی چه جایگاهی دارد و چقدر می‌توان در آن پیشرفت کرد. ممکن است شغل موردنظرتان به شما این امکان را بدهد که پس از کسب تجربه، کسب‌وکار خودتان را راه‌اندازی کنید، به‌عنوان فریلنسر کارتان را ادامه دهید یا مشاور شوید. به بیانی دیگر، هرچقدر انتخاب شغل شما، دستتان را برای ادامهٔ زندگی شغلی‌تان باز بگذارد بهتر است تا اینکه فقط به یک مسیر مشخص منتهی شود.
امکان دورکاری، فریلنسینگ یا کار به‌عنوان مشاور
بسته به ماهیت کار و رضایت کارفرما، می‌توانید این ملاک را در اولویت‌های خود قرار دهید؛ چراکه پس از چند سال کسب تجربه در آن حرفه، این فرصت به روی شما باز است که سبک شغلی متناسب با خودتان را داشته باشید. بسیاری از شغل‌ها تنها به‌صورت سبک شغلی کارمندی وجود دارند، مثل امور حسابداری و مدیریت مالی.
ملاکهای مربوط به انتخاب محل کار و کارفرما
بعد از انتخاب حرفه، نوبت انتخاب کارفرما و محل کار است. ملاکهای انتخاب محل کار معمولاً نسبت به انتخاب حرفه جزئی‌تر و ملموس‌تر هستند؛ به همین خاطر است که انتخاب محل کار، پیچیدگی کمتری نسبت به انتخاب حرفه یا شغل دارد. در زیر، این ملاک‌ها را توضیح داده‌ایم. هرچقدر سابقهٔ شغلی شما بیشتر شود، دقیق‌تر می‌فهمید که کدام‌یک از این ملاک‌ها برای شما مهم‌تر است. البته همیشه برای رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به انتخاب مجدد نیست، بلکه می‌شود شغل را بازسازی کرد.
جبران خدمت
شما در ازای زمان، مهارت، انرژی و هزینه‌ای که صرف می‌کنید، انتظاراتی از شغل خود دارید. شغل و کارفرمای شما از چند راه می‌توانند انتظاراتتان را برآورده کنند:
درآمد
میزان درآمد شغل باید نسبت به انرژی‌ای که صرف می‌کنید، منصفانه و رضایت‌بخش باشد. این رضایت لزوماً در گروی زیاد بودن درآمد نیست، بلکه به تناسب آن با زحمت شما اشاره دارد. درآمد غیرمنصفانه و نامتناسب می‌تواند تبعاتی مانند نارضایتی، کاهش تعهد کاری یا افت انگیزه را در پی داشته باشد.
مزایا
مزایا شامل تمام آن چیزی است که علاوه بر حقوق دریافت می‌کنید و در مقایسهٔ دو فرصت شغلی، باید مزایا را نیز در نظر داشت؛ برای مثال:
- وام‌هایی با بهرهٔ کم که شرکت به شما اختصاص می‌دهد
- بن خرید اقلام ضروری
- اتومبیل یا مسکنی که به‌رایگان یا با هزینهٔ اندکی در اختیار کارمندان قرار می‌گیرد
- کارگاه و دوره‌های آموزشی رایگان یا باتخفیف
- بیمه
- پاداش‌ها (برای انجام کار، ایام خاص و…)
- فوق‌العادهٔ سختی کار
- حق اولاد
ساعت‌های کار
ساعت‌های کاری نباید به ابعاد دیگر زندگی شما آسیب بزند و برای مثال، روابط اجتماعی شما یا سلامت روانی و جسمی‌تان را تحت‌تأثیر منفی قرار دهد. البته موارد استثنایی هم وجود دارد؛ مشاغل سختی مثل پرستاری، آتش‌نشانی و… . اگرچه ساعات کاری در ایران چندان منعطف و متفاوت نیستند، اما گاهاً می‌توان شرکت‌هایی را پیدا کرد که در این زمینه انعطاف بیشتری دارند. بهتر است در زمان استخدام و مصاحبه، درمورد ساعات کاری با کارفرمایتان مذاکره کنید.
رفت‌وآمد
مدت‌زمان رفت‌وآمد به محل کار و هزینه و انرژی‌ای که از شما می‌گیرد، باید متناسب بوده و به کیفیت عملکرد یا سلامت شما آسیب نزند. براساس مقالهٔ منتشرشده در سایت 80000hours، اگر این زمان بیشتر از یک ساعت باشد، در درازمدت باعث ایجاد نارضایتی می‌شود.
رشد و پیشرفت
در اینجا رشد و پیشرفت به این معناست که شغل موردنظر، تا چه حد پتانسیل رشد دارد. این ویژگی تاحدودی از رشد فردی مجزاست و برای مثال، امکان گرفتن ترفیع و رشد مالی را در بر می‌گیرد. این ملاک تاحدی به فرهنگ جانشین‌سازی سازمان اشاره دارد؛ اینکه ترفیع سمت و رشد مالی براساس شایستگی است یا روابط.
مطابقت با شرایط فعلی زندگی
در صورتی که سرپرست خانواده هستید، فرزند دارید یا تعهداتی از این دست در زندگی‌تان وجود دارند، بهتر است در انتخاب شغل، به آنها نیز توجه کنید؛ برای مثال، اگر به‌تازگی فرزندی به خانوادهٔ شما اضافه شده است، پیشنهاد می‌شود شغلی را انتخاب کنید که ساعت‌های کار بسیار طولانی یا مأموریت‌های خارج از شهر نداشته باشد. یا اگر سرپرست خانواده هستید، شغلی برای شما مناسب‌تر است که درآمدی متناسب با نیاز شما داشته باشد.
فرصت تجربه کردن، امکان رشد فردی و به چالش کشیدن شما
این معیار در اولین شغل‌های شما اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. تعهدات کم و انعطاف بالایی که در سال‌های جوانی دارید، می‌تواند فرصتی مناسب برای کسب تجربه و رشد فردی باشد. ممکن است شغل یا سازمان موردنظرتان، برای شما چنان آوردهٔ مثبتی داشته باشد که بتوانید از نقص در ملاکهای دیگر مثل درآمد کم تاحدی چشم‌پوشی کنید.
فرهنگ سازمان
یک شغل واحد در شرکت‌ها و سازمان‌های گوناگون می‌تواند شرایط کاری متفاوتی را رقم بزند. این جو غالب می‌تواند در حوزه‌های متنوعی تبلور پیدا کند:
تیم همکاران
همکاران مستقیم شما، خانوادهٔ دومتان محسوب می‌شوند و بسیار مهم است که زمان زیادی را که سر کار هستید، با چه کسانی می‌گذارنید.
انعطاف فضای کاری
چارچوب‌های سخت‌گیرانه و غیرمنعطف می‌تواند یکی از منابع اضطراب و فرسودگی شغلی باشد.
ارزش‌های شرکت
این ارزش‌ها معمولاً در سؤال‌های مصاحبه خود را نشان می‌دهند. هرچقدر تطابق میان ارزش‌های شما و ارزش‌های آن سازمان بیشتر باشد، احتمال موفقیت کاری شما افزایش پیدا می‌کند.
دریافت احترام، اعتماد و قدردانی
میزان احترامی که از مدیر و همکاران خود دریافت می‌کنید، قدردانی آنها از زحمات شما به هر نحو و میزان اعتمادی که به شما دارند و مطمئن هستند کاری که به شما می‌سپارند به‌درستی انجام خواهد شد، معیاری مهم در ارزش‌یابی یک شغل است.
امکان ایجاد تأثیری مثبت
اگر فعالیت شما در آن شغل، موجب ایجاد تأثیری مثبت بر گروهی از افراد (گروهی کوچک یا بزرگ) شود، احتمالاً تعهد و انگیزهٔ شما برای انجام آن کار نیز افزایش پیدا می‌کند.
برای بررسی فرهنگ یک سازمان، راه‌هایی وجود دارد. می‌توانید در زمان مصاحبهٔ کاری، مشاهده‌ای دقیق و ریزبینانه داشته باشید. دورهٔ کارآموزی یا کار آزمایشی هم می‌تواند فرصتی مناسب برای بررسی فرهنگ سازمانی باشد. از طرفی می‌توانید از تجارب و نظرات کارکنان آن سازمان نیز استفاده کنید. سایت سالپا و پیمون، در همین زمینه، بستری فراهم کرده‌اند که در آن می‌توانید به شکل ناشناس از تجربه‌هایی که در محل کارتان داشته‌اید بنویسید و همچنین بازخوردهایی را که دیگران درمورد شرکت خود و فضای کار آن نوشته‌اند، بخوانید.
وضعیت شرکت در بازار
این بخش، به جایگاه شرکت در بازار کار اشاره دارد. میزان اعتبار و مورد‌اعتماد بودن آن شرکت در حوزهٔ کاری خود و احتمال رشد و توسعهٔ آن می‌تواند جایگاه شرکت را تاحدودی مشخص کند. از طرفی باید بررسی کنید که آن شرکت به هر دلیلی در حال نابودی نباشد.
امنیت شغلی
امنیت شغلی به معنای اطمینان خاطر شما از ماندگار بودنتان در آن مجموعه است؛ اینکه تا چه حد می‌توانید مطمئن باشید که فارغ از تغییرات اقتصادی و اجتماعی شرکت، اخراج نخواهید شد.
مدیریت و شایستگی‌های مدیر شما
این گزینه به‌صورت مستقیم به مدیر شما مرتبط است. شخصیت و ویژگی‌های رهبر یک مجموعه آن‌قدر حائز اهمیت است که گاهاً می‌تواند نقایص آن سازمان را به‌خوبی بپوشاند. مهارت رهبری به فاکتورهای زیادی مرتبط است؛ برای مثال، توانایی مدیریت افراد در کنار حفظ احترام آنها، ایجاد فضایی دوستانه و رشد یک تعهد درونی به شرکت در کارمندان.
امکان بازسازی شغلی
امکان بازسازی شغلی به این می‌پردازد که سازمان تا چه اندازه به کارمندان خود این اجازه را می‌دهد که مطابق با ارزش‌ها، علایق و خواسته‌های خود، شغلشان را بازسازی و به‌نحوی شخصی‌سازی کنند.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفته شد، اهمیت این معیارها کاملاً به شرایط و موقعیتی که در آن هستید، و همچنین اهداف شما بستگی دارد. ممکن است معیارهایی در این لیست باشد که برای شما هیچ اهمیتی نداشته باشند، یا معیارهای مهمی وجود داشته باشند که ما به آنها اشاره نکرده‌ایم. اما این لیست می‌تواند در سازما‌ن‌دهی افکار و رسیدن به ملاکهای شخصی‌تان شما را یاری کرده و مسیر انتخاب شغل را برایتان تسهیل کند.
فهرست
- ملاکهای مربوط به انتخاب شغل و حرفه
- هماهنگی با ارزش‌ها
- علاقه
- مهارت‌ها
- امکان به‌کارگیری استعداد‌ها
- میزان تقاضا و جایگاه بازار کار
- فرصت‌های بعدی
- امکان دورکاری، فریلنسینگ یا کار به‌عنوان مشاور
- ملاکهای مربوط به انتخاب محل کار و کارفرما
- جبران خدمت
- درآمد
- مزایا
- ساعت‌های کار
- رفت‌وآمد
- رشد و پیشرفت
- مطابقت با شرایط فعلی زندگی
- فرصت تجربه کردن، امکان رشد فردی و به چالش کشیدن شما
- فرهنگ سازمان
- وضعیت شرکت در بازار
- امنیت شغلی
- مدیریت و شایستگی‌های مدیر شما
- امکان بازسازی شغلی
- جمع‌بندی