گزارش نظرسنجی میزان رضایت از انتخاب رشته در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان
دسته‌بندی: blog
در تیر و مرداد ۱۴۰۰ پرسش‌نامه‌ای طراحی کردیم تا تجربهٔ افراد را در انتخاب رشته، به‌صورت کمی بررسی کنیم. این پرسش‌نامه الهام‌گرفته از تحقیق مؤسسهٔ گلوپ بود. تحقیق مؤسسهٔ گلوپ به این می‌پردازد که دانش‌آموزان ایالات متحدهٔ آمریکا، برای انتخاب رشتهٔ کالج و دانشگاه خود، از چه منابعی کمک می‌گیرند و کدام منبع بیشترین کمک را به آنها می‌کند. برخی از نتایج کلیدی این تحقیق، در پایان این مقاله آورده شده است.
برای طراحی پرسش‌نامه‌مان، سعی کردیم سؤالات دیگری نیز به آن اضافه کنیم تا اطلاعات دقیق‌تری دربارهٔ تجربهٔ انتخاب رشتهٔ افراد به دست بیاوریم؛ مثلاً به‌صورت گزینه‌ای و کیفی، از افراد دربارهٔ دلیل راضی نبودن از انتخاب رشته‌شان پرسیدیم. در نهایت ۸۹۳ نفر این پرسش‌نامه را (بدون نام) پر کردند که از تک‌تک این افراد بابت وقتی که گذاشتند سپاسگزاریم. همچنین هدیه‌ای برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته بودیم که پس از قرعه‌کشی به خانم ساداتی از چالوس تعلق گرفت و برای ایشان ارسال شد.
پس از اجرای این تحقیق، متوجه نواقصی در اجرای آن شدیم؛ از جمله اینکه اطلاعات دربارهٔ مقطع تحصیلی افراد به‌درستی گرفته نشد و به‌این‌خاطر امکان بررسی برخی فرضیه‌ها را نداشتیم. اما تحلیل‌هایی را که نابسته به این نواقص بودند، در زیر آورده‌ایم. با وجود کاستی‌ها، یافته‌ها و نتیجه‌های به‌دست‌آمده، بسیار قابل‌توجه و جالب هستند. نتایج این پژوهش، این امید را می‌دهد که با استفاده از این تجربه، پرسش‌نامه‌های دقیق‌تری طراحی کرده و اطلاعات بسیار ارزشمندتری دربارهٔ تجربهٔ افراد از انتخاب رشته کسب کنیم و آن را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم تا انتخاب رشتهٔ هوشمندانه‌تری داشته باشند.
یافته‌های کلیدی
پس از بررسی آمارها و بررسی روابط مختلف آنها با یگدیگر، به چهار یافتهٔ کلیدی دست یافتیم:
یک.
کسانی که فارغ‌التحصیل شده‌اند، نسبت به کسانی که همچنان در حال تحصیل (در مقطع‌های کارشناسی، کارشانسی ارشد یا دکترا) هستند، رضایت کمتری نسبت به انتخاب رشتهٔ خود دارند. با توجه به داده‌ها، این‌طور متوجه شدیم که شرایط نامساعد بازارکار، علت افزایش این نارضایتی بوده است. برداشت ما این است که افراد، پس از فارغ‌التحصیلی و در بدو ورود به مسیر حرفه‌ای، با واقعیت‌ها و شرایط بازار کار رشته‌شان آشنا می‌شوند.
دو.
میزان رضایت از انتخاب رشته، در رشته‌هایی با بازار کار خوب، به شکل قابل توجهی بیشتر از رشته‌هایی با بازار کار ضعیف است. (برای مثال، درصد رضایت در مهندسی کامپیوتر ۸۵ است ولی در رشتهٔ مهندسی عمران این عدد ۳۰ می‌باشد.) این مسئله نشان می‌دهد بازار کار نقش بزرگی در رضایت افراد از انتخاب رشته‌شان دارد.
سه.
در نتایج تحقیقات انجام‌شده توسط گلوپ، افراد بیشتر از هر منبعی، از خانواده و منابع اینترنتی مشورت گرفته‌اند؛ نتایج تحقیق ما نیز مشابه همین نتیجه‌گیری است و آن را تأیید می‌کند.
در پژوهش گلوپ، افراد بر این باور بودند که این منابع (یعنی خانواده و منابع اینترنتی)، کمترین کمک را به آنها کرده است؛ اما در تحقیق ما، میزان مفید بودن منبع‌های مورد استفاده پرسیده نشد (که یکی از نقاط قابل‌بهبود این پرسش‌نامه است). البته با توجه به آمارهای موجود، کسانی که از «افراد متخصص در رشته مورد نظر» مشورت گرفته‌اند بیشترین رضایت (۸۰ درصد)، و کسانی که از «مشاور مدرسه» برای انتخاب رشته کمک گرفته‌اند کمترین میان رضایت (۴۰ درصد) را نسبت به انتخاب رشتهٔ خود داشته‌اند.
چهار.
افراد برای نارضایتی از انتخاب رشتهٔ خود، دلایل متفاوتی را عنوان کردند. در این بین، «نداشتن بازار کار مناسب» با ۲۴ درصد بالاترین رتبه، و پس از آن «انتخاب نکردن رشتهٔ موردعلاقه در زمان انتخاب رشته» با ۲۲ درصد، «علاقه‌مند شدن به رشتهٔ دیگر پس از ورود به دانشگاه» با ۱۷ درصد و «کم شدن علاقه نسبت به رشتهٔ خود پس از ورود به دانشگاه» با ۱۶ درصد، پرتکرارترین دلایل مطرح‌شده بودند.
نتیجهٔ این تحقیق در کاربرد
با توجه به یافته‌های این تحقیق، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت:
برای انتخاب رشته، حتماً حتماً حتماً به معیار بازار کار توجه کنید، و برای اطلاع درست از بازار کار، از افراد متخصص در آن زمینه کمک بگیرید.
مهم‌ترین نتیجه‌‌‌‌ای که این گزارش به ما می‌دهد این است که ۱- نباید نسبت به بازار کار غافل شد و ۲- باید از منابع درست، به‌روز و آگاه کمک گرفت. در این مقاله توضیح داده‌ایم که چگونه افراد متخصص در هر زمینه را پیدا کنیم و از آنها کمک بگیریم.
اقدام متفاوت افراد در صورت برگشتن به گذشته و داشتن فرصت مجدد برای انتخاب رشته
در این نظرسنجی، افرادی که گفته بودند اگر به گذشته برگردند رشتهٔ متفاوتی را انتخاب می‌کنند، ذکر کردند که رویکرد متفاوت آنها به صورت زیر خواهد بود (این اطلاعات براساس پاسخ‌های کیفی و موارد پرتکرار آن می‌باشد):
افرادی که گفته بودند «رشتهٔ کارشناسی‌ام بازار کار خوبی ندارد.»:
مطالعه و تحقیق بیشتر با افراد آگاه‌تر
افرادی که گفته بودند «از اول به رشتهٔ دیگری علاقه‌مند بودم و باید همان را انتخاب می‌کردم.»:
توجه بیشتر به علایق خود و عدم توجه بیش‌ازحد به توصیه‌های خانواده و اطرافیان و مشاوران و ترس از قضاوت شدن توسط دیگران
افرادی که گفته بودند «پس از ورود به دانشگاه، به رشتهٔ دیگری علاقه‌مند شدم.»:
شناخت خود در اولویت اول قرار داشت و بعد از آن حضور سر کلاس‌های دانشگاه، مطالعه و تحقیق بیشتر و تجربهٔ کاری قبل از دانشگاه
افرادی که گفته بودند «پس از ورود به دانشگاه، علاقه‌ام به رشتهٔ کارشناسی‌ام کم شد یا حتی از آن دل‌زده شدم.»:
شناخت خود و علایق و استعدادها در اولویت اول قرار داشت و بعد از آن تحقیق بیشتر و مشورت گرفتن از دانشجوهای سال‌بالایی
افرادی که گفته بودند «می‌توانم محتوای رشتهٔ کارشناسی‌ام را به‌صورت خودآموز یاد بگیرم.»:
ترک تحصیل و یادگیری محتوایی که هم علاقه را در بر بگیرد و هم درآمد و بازار کار خوبی داشته باشد
افرادی که گفته بودند «کیفیت آموزش در رشتهٔ کارشناسی‌ام اصلاً خوب نیست.»:
حاضر شدن سر کلاس‌های دانشگاه و بیشتر کردن شناخت از خود
افرادی که گفته بودند «تحصیل در رشتهٔ کارشناسی‌ام بیش‌ازحد برای من سخت است.»:
واقع‌بینی و کنار گذاشتن ایدئال‌گرایی و شناخت بهتر علایق
افرادی که گفته بودند «نمی‌توانم با رشتهٔ کارشناسی‌ام، برای تحصیل در خارج از کشور پذیرش بگیرم.»:
بیشتر تحقیق و مطالعه می‌کردند و با افراد بیشتری مشورت می‌کردند تا بتوانند اطلاعات بیشتری از رشته‌ها به دست بیاورند.
جزئیات نظرسنجی
در ادامه، جزئیات این نظرسنجی آورده شده است:
اطلاعات شرکت‌کنندگان
نمودارهای اصلی
| رشته | میزان رضایت |
|---|---|
| مهندسی شیمی | 46% |
| مهندسی برق | 59% |
| مهندسی مکانیک | 48% |
| مهندسی عمران | 31% |
| مهندسی کامپیوتر | 83% |
| مهندسی صنایع | 74% |
| مهندسی پزشکی | 61% |
| روانشناسی | 68% |
| پرستاری | 68% |
| پزشکی | 79% |
| حقوق | 69% |
میزان رضایت از انتخاب رشته به تفکیک رشتهٔ موردنظر (در این جدول، تنها رشته‌هایی که از تعداد جواب‌های مناسبی برخوردار بودند، عنوان شده‌اند)
برخی از نتایج کلیدی تحقیق مؤسسهٔ گلوپ (Gallup)
لینک تحقیق گلوپ: https://news.gallup.com/reports/219236/major-influence-students-advice-study.aspx
لینک دانلود گزارش تحقیق گلوپ: https://10000rooz.ir/gallup-strada_education_network-major-influence_embargoed/
تمرکز این تحقیق روی منابع مورداستفادهٔ افراد برای انتخاب رشته، و میزان مفید واقع شدن آن منابع بوده و نتایج این تحقیق بر پایهٔ ۲۲۰۸۷ مصاحبهٔ تلفنی می‌باشد.
این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت برای تصمیم‌گیری دربارهٔ انتخاب رشته، در نسل‌های جدید به‌طور فزاینده‌ای بیشتر شده است.
حدود ۵۵ درصد شرکت‌کنندگان از اعضای خانواده و دوستان خود برای انتخاب رشته مشورت گرفته‌اند. این منبع بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده است.
همچنین منابعی مانند افراد شاغل در حوزهٔ موردنظر، همکاران و افراد باتجربه در آن حوزه، مفیدترین منابع از دیدگاه مشارکت‌کنندگان در این تحقیق بودند. افرادی که از این منابع بهره گرفته بودند، در صورت بازگشت به گذشته، نسبت به سایر مشارکت‌کنندگان تمایل کمتری به تغییر رشتهٔ تحصیلی خود داشتند.
۸۴ درصد از شرکت‌کنندگانی که از افراد باتجربه در حوزهٔ موردنظر مشورت گرفته بودند، آن مشاوره را مفید و راهگشا می‌دانستند. این قضیه در مورد ۸۲ درصد از شرکت‌کنندگانی که از کارکنان یا همکاران مشورت گرفته بودند نیز صادق بود. این دو منبع، بالاترین میزان رضایت را در میان منابع مورداستفاده داشت.
اما نکتهٔ جالب‌توجه این است که این منابع، کمترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده‌اند. درواقع، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که منابعی که بیشتر از همه مفید واقع شده بودند، کمترین میزان مراجعه را به خود اختصاص داده بودند!
این تناقض، نیاز به تغییر شیوهٔ ارائهٔ مشاوره را گوشزد می‌کند؛ خصوصاً اینکه افراد نسل جدید، اطلاعات خود را از بستر متفاوتی مانند اینترنت دریافت می‌کنند که روش‌های مشاوره گرفتن سنتی در این مورد چندان در دسترس به حساب نمی‌آیند. این تغییر می‌تواند از جنس برگزاری رویدادهایی مرتبط با فرصت‌های شغلی در حوزه‌های مختلف، یا برگزاری دوره‌های کارآموزی مرتبط و… باشد.
نظرسنجی‌ای که ما، تیم ۱۰۰۰۰روز، انجام دادیم هم ما را به نتایج مشابهی رساند و نشان داد که نتایج به دست آمده از این نظرسنجی، با مواردی که از تحقیق مؤسسهٔ گلوپ نتیجه‌گیری شده است، همسو و هم‌راستا می‌باشد.