همه‌چیز دربارهٔ مشاورهٔ شغلی
دستهبندی: blog
در گذشته انتخاب شغل چندان کار دشواری نبود. نیاکان ما خود را ملزم می‌دانستند که در حرفه خانوادگی خود بمانند و راه پدرانشان را ادامه دهند. اگر هم نمی‌خواستند در شغل پدریشان کار کنند با گزینه‌های بسیار متنوعی روبرو نبودند. کافی بود یک بار که به بازار شهر بروند، با دقت به همه دکان‌ها نگاه کنند تا با تقریبا همه اصناف شغل‌های موجود آشنا شوند. در قدیم هم تنوع شغل‌ها کمتر بود و هم پیچیدگی کمتری داشتند. اما امروزه، هم تنوع شغل‌ها بیشتر شده است و هم به وجود آمدن سازمان‌ها، شغل‌ها پیچیده‌تر شده‌اند. این موضوع انتخاب شغل را برای افراد به ویژه افراد کم سابقه‌تر به یک چالش تبدیل می‌کند. چالشی که اگر به موقع به حل آن پرداخته نشود، میتواند تا پایان عمر یک نفر را درگیر خود نگه دارد و روند زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد.
اما این مسئله، همواره موضوعی سطحی یا آسان نیست که بتوان به راحتی آن را حل کرد. زیرا ابهام‌ها و سؤالهای زیادی برای هر فرد ممکن است وجود داشته باشد مانند:
- چه شعلی مناسب من هست؟
- چه شغلی بازار کار بهتری دارد؟
- در کدام شغل می‌توانم پیشرفت کنم؟
- شغل من چگونه زندگی آینده‌ام را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
- و خیلی سؤالهای دیگر
ممکن است در این مسیر، نیاز به کمک پیدا کنیم. یک مشاور شغلی خوب، یکی از مراجعی است که می‌توانیم با راهنمایی‌های علمی و تخصصی او در این مسیر سریع‌تر و بهتر به نتیجه مطلوب برسیم.
مشاوره شغلی چیست؟
تعریف مشاوره شغلی: مشاوره شغلی فرآیندی تعاملی بین مشاور و مراجع است که به مراجع کمک می‌کند تا به هدف‌های خود در حیطه کار کردن برسد و در نهایت رضایت شغلی داشته باشد یا به رضایت شغلی بالاتری برسید.
یک مشاور شغلی میتواند در انتخاب شغل، تغییر زمینه کاری، ایجاد تعادل بین کار و زندگی، راه‌اندازی یک کسب‌وکار، پیدا کردن شغل یا هر مسئله دیگری مرتبط با زندگی کاری افراد کمک کند.
هدف از مشاوره شغلی این است که در نهایت مراجع به رضایت بیشتری از زندگی کاری خود برسد. البته خیلی اوقات، این اتفاق مستلزم این است که در کوتاه مدت مراجع چالش‌هایی را پشت سر بگذارد و در بلند مدت به رضایت بالاتر دست پیدا می‌کند.
تاریخچه مشاوره شغلی
به طور خلاصه به برجسته‌ترین وقایع این رشته اشاره می‌کنیم:
سال 1906 میلادی: تنظیم و تدوین اولین سند خدمات راهنمایی شغلی در آمریکا توسط فرانک پارسونز سال 1908 میلادی: تاسیس اولین مرکز راهنمایی شغلی توسط پارسونز در ایالت بوستون آمریکا سال 1909 میلادی: انتشار کتاب انتخاب شغل (choosing a vocation) نوشته پارسونز سال 1913 میلادی: ارائه اولین خدمات راهنمایی شغلی در این موسسه سال 1914 میلادی: اولین باری که از اصطلاح راهنمایی شغلی در یک کنگره در بروکسلِ بلژیک یاد شد سال 1915 میلادی: انتشار اولین مجله در حوزه راهنمایی شغلی سال 1917 میلادی: بحبوحه جنگ جهانی اول و افزایش اهمیت مشاوره شغلی در جهت اعزام افراد متخصص برای جنگ
تاریخچه مشاوره شغلی در ایران، توسط دکتر شفیع‌آبادی، پدر مشاوره ایران، گردآوری شده است: سال 1148-1268 شمسی: آموزش مشاغل از طریق مربیان فرانسوی، انگلیسی و اتریشی سال 1281-1275 شمسی: تاسیس وزارت کار (وظایف) و اعزام فارغ‌التحصیلان دارالفنون توسط ناصرالدین شاه به فرانسه برای یادگیری مشاغل مربوط به رشته تحصیلی‌شان سال 1332 شمسی: تاسیس مرکز مطالعات و راهنمایی‌های استخدامی تحت نظارت وزارت کار سال 1334 شمسی: تاسیس اداره کاریابی زیر نظر وزارت کار -این اداره در سال 1342 شروع به فعالیت کرد- سال 1336 شمسی: تهیه اولین آزمون‌های روانی و معلوماتی استاندارد برای هدایت شغلی سال 1348 شمسی: برگزاری اولین کنفرانس ملی کار، آموزش و اشتغال سال 1386 شمسی: برگزاری اولین کنگره دوسالانه روانشناسی صنعتی و سازمانی در دانشگاه اصفهان و جشنواره راهنمایی و مشاوره شغلی در تهران
چه زمانی از مشاور شغلی کمک بگیرم؟
ممکن است پاسخ غالب افراد به این سوال، فقط دوران نوجوانی و جوانی را در بر بگیرد. تصور مسلط این است که اگر فردی از مراحل انتخاب رشته دبیرستان و دانشگاه گذشته است و نتوانسته مسیر خود را به درستی بیاید، دیگر نمی‌توان به وی کمک کرد. در حالیکه اینطور نیست. پاسخ درست این سوال، این است: هر زمان. همانطور که مشاوره خانواده و زوج‌درمانی، تنها برای تصمیم‌گیری درمورد طلاق و ازدواج نیست. در هر برهه‌ای، قبل از ازدواج، در طول زندگی مشترک، قبل و پس از طلاق می‌توان از مشاوران خانواده و زوج‌درمانگران کمک گرفت؛ در جهت بهبود رابطه، نحوه مدیریت استرس و چالش‌های موجود در زندگی مشترک، گسترش و تقویت مهارت‌های ارتباطی و … . بنابراین شما در هر مرحله از زندگی شغلی و تحصیلی خود، میتوانید از کمک مشاور شغلی بهره ببرید.
- اگر هنوز شغل موردعلاقه و متناسب خود را پیدا نکرده‌اید
- اگر از شغل خود ناراضی هستید و نمی‌دانید که باید شغلتان را تغییر دهید یا خیر
- اگر تصمیم بر تغییر شغل دارید اما نمی‌دانید چطور این کار را انجام دهید، چطور با اطرافیان خود در مورد این تصمیم روبه‌رو شوید و چگونه در این بازه از پس خرج و مخارج خود برآیید
- اگر تاکنون بارها تغییر شغل و مسیر داده‌اید، اما همچنان به رضایت کامل دست پیدا نکرده‌اید
- اگر نمی‌توانید بین گزینه‌های متنوع و فراوان، انتخابی مطمئن داشته باشید
- اگر پس از انتخاب یک رشته و تحصیل در آن، پشیمان شده‌اید و نمی‌دانید که آیا باید آن را ادامه دهید یا مسیرتان را عوض کنید
- اگر یک مقطع تحصیلی را به پایان برده‌اید و نمی‌دانید که به تحصیل در مقاطع بالاتر ادامه بدهید یا خیر
- اگر از شغل کنونی خود راضی هستید اما نمی‌دانید چطور در آن پیشرفت کنید، ارتقا سمت بگیرید و مهارت‌هایتان را گسترش دهید
- اگر نمی‌دانید چطور چالش‌های خود در محل کار و استرس‌های آن را مدیریت کنید
- اگر در جهت کاهش فرسودگی شغلی به کمک نیاز دارید
- اگر در ارتباطات خود با همکارانتان درگیر چالش‌هایی هستید که تمرکزتان را می‌گیرد
- اگر مایلید علایق و توانایی‌های خود را عمیق و اساسی بشناسید و کیفیت و کمیت هریک از این علایق را بسنجید
- اگر می‌خواهید یک رزومه کامل و قانع‌کننده بنویسید
- اگر در جهت موفقیت در آزمون‌ها و مصاحبه‌های استخدامی به کمک نیاز دارید
میتوانید از راهنمایی‌های یک مشاور شغلی کمک بگیرید. در زمان انتخاب مسیر، تغییر یا ترک آن، روبه‌رویی با استرس و چالش‌های مسیر کاری، تمایل به ارتقا و پیشرفت و در دوراهی ادامه یا توقف، یک مشاور شغلی میتواند در کنارتان باشد و شما را به بهترین نحو راهنمایی کند.
نقش مشاور شغلی در طی فرآیند مشاوره چیه؟
انتخاب شغل هدف و طراحی مسیر درست برای رسیدن به آن، فرآیندی است که توسط خود مراجع اداره و کنترل میشود و مشاور در این مسیر تنها به عنوان یک حامی و راهنما در کنار مراجع قدم برمی‌دارد. مشاور به مراجع کمک می‌کند تا بتوانید از دیدگاه یک شخص سوم به زندگی و شرایط خود بنگرید و آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهید. او شما را در مرتب کردن و سازماندهی احساسات و افکارتان یاری می‌کند.
یک مشاور شغلی باید از طریق ابزارهایی که در اختیار دارد، توانایی‌ها، استعدادها و علایق مراجع خود را به خوبی ارزیابی کند و ارزش و اهداف او در زمینه حرفه‌ای را بشناسد. از این شناخت می‌توان در جهت انتخاب شغل جدید، بهبود عملکرد در شغل فعلی، نحوه مدیریت چالش‌ها و … استفاده کرد. علاوه بر این، مشاور باید تمام ابعاد مشاغل محتمل را برای مراجع خود بشکافد و در صورت نیاز از منابع معتبر، اطلاعات خود را تکمیل کند. او باید به مراجعش در تعیین شغل یا رشته تحصیلی نهایی، نحوه تقویت مهارت‌های اساسی، چگونگی پیشرفت در زمینه کار و … کمک کند و در ترسیم مسیر رسیدن به آن و برنامه‌ریزی‌های نهایی در کنار وی باشد.
مشاوره شغلی چه فرآیندی داره؟
عملکرد هر مشاور بستگی به وی و رویکرد او در کار دارد اما به طور کلی می‌توان جلسه مشاوره را اینگونه توصیف کرد:
مشاور برای شناخت بهتر مراجع از ابزار روانشناختی بهره می‌برد. ابزارهایی مانند مشاهده، مصاحبه، مطالعه رزومه و سوابق مراجع و در صورت نیاز آزمون‌های روانشناختی.
او باید در صدد استفاده از راه‌هایی برای تکمیل اطلاعات خود از مراجع و بازار کار باشد. این اطلاعات، باید موضوعات پایین را در بگیرد:
- علایق، توانایی و مهارت‌ها، تجارب، استعدادهای بالقوه و امکانات وی
- بررسی مدرک تحصیلی و تخصص مراجع، شرایط خانوادگی، اجتماعی و شخصیت او
- محدودیت‌ها و نقاط ضعف مراجع
- تحلیل بازار کار و نیازهای آن
- بررسی تمام ابعاد شغل، محیط کاری، شرایط کاری، همکاران، مشتری‌ها و …
- تحلیل رشته‌های تحصیلی و شغلی نوظهور و در حال رشد
در نهایت وی موظف است تا این اطلاعات را با یکدیگر تلفیق کند و به یک هدف نهایی برای مراجع خود برسد. این هدف میتواند یک یا چند رشته تحصیلی یا شغل متناسب با فرد باشد؛ البته با توجه به شرایط، ممکن است مشاور و مراجع با همکاری یکدیگر دست به خلق یک شغل متناسب و منحصربه‌فرد بزنند. در پایان مشاور وظیفه دارد تا به وی در برنامه‌ریزی و ترسیم مسیر رسیدن به این هدف نهایی، کمک کند.
مشاوره شغلی حضوری بهتره یا از راه دور؟
مشاوره شغلی را میتواند به صورت حضوری یا از راه دور انجام شود.
مراجعه حضوری این امکان را به مشاور می‌دهد که اطلاعات بیشتری را از مراجعش دریافت کند. چرا که در ارتباط حضوری، مراجع و مشاور به یک منبع اطلاعاتی به جز کلام دسترسی دارند و آن، زبان بدن است. زبان بدن، اطلاعاتی که در قالب صوت منتقل میشود را تکمیل می‌کند. البته این موضوع تنها در صورتی میتواند به فرآیند مشاوره کمک کند که مشاور مهارت بالایی در خواندن و زبان بدن داشته باشد و آن را در کنار دیگر اطلاعات تفسیر کند. در غیر این صورت، بیشتر اوقات تلاش برای خواندن زبان بدن بدون آموزش‌های حرفه‌ای منجر به قضاوت‌های بی اساس میشود.
مشاوره تلفنی هم این امکان را می‌دهد تا محدودیت‌های جغرافیایی را کنار بگذارید و از هر جایی بتوانید به مشاور شغلی مورد نظر در تماس باشید و با حذف رفت و آمد در وقت صرفه‌جویی کرد. همچنین گزینه برای ساکنین شهرهای کوچک است که دسترسی به مراکز معتبر و افراد مجرب ندارند، یک راهکار خوب است.
از تست‌های روانشناسی در مشاوره شغلی استفاده می‌شه؟
آزمون‌های روانشناختی، ابزاری عینی و به صرفه برای بررسی اولیه مراجعه به شمار می‌رود. از آزمون‌هایی که در یک مشاوره شغلی اجرا میشود، می‌توان به آزمون MBTI، NEO، آزمون‌های هوش مانند استنفورد-بینه، آزمون خلاقیت شغلی جزنی، آزمون هالند و آزمون‌های دیگر اشاره کرد.
آزمون MBTI یا مایرز بریگز در حوزه راهنمایی شغلی و تحصیلیبسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. آزمونی که امروز با یک جست‌وجوی کوچک، به راحتی در دسترس است و می‌توان آن را اجرا و تحلیل کرد. مراکز و مشاورانی هستند که بر پایه این آزمون، مراجعان خود را راهنمایی می‌کنند و از این طریق درآمد دارند. اما همه این‌ها در حالتی‌ست که این آزمون، در جامعه آکادمیک روانشناسی، هیچ اعتباری ندارد و به نحوی، آزمونی تجاری و عامه‌پسند به شمار می‌رود که مبنای دقیق علمی نداشته و قابل استناد نمی‌باشد. برای مطالعه بیشتر درمورد این آزمون، پایه و اساس شکل‌گیری آن، علل مخالفت جامعه علمی با آن و جایگزین‌هایی که میشود برایش در نظر گرفت، میتوانید از مقاله اختصاصی آزمون مایرز بریگز 10000روز استفاده کنید.
آزمون پنج عاملی NEO، آزمونی است که بر اساس پنج عامل اصلی، به بررسی شخصیت یک فرد می‌پردازد. هر یک از این عوامل به خودی خود، شش شاخص دارند که بدین ترتیب است: عامل برون‌گرایی: صمیمیت، جمع‌گرایی، قاطعیت، فعالیت، هیجان‌خواهی، هیجان مثبت عامل روان‌نژندی: اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، حساسیت به خویشتن، تکانش‌وری، آسیب‌پذیری عامل انعطاف‌پذیری: تخیل، زیبایی‌پسندی، احساسات، اعمال، عقاید، ارزش‌ها عامل توافق‌پذیری: اعتماد، صداقت، نوع‌دوستی، تبعیت، تواضع، درک دیگران عامل باوجدان بودن: کفایت، نظم، وظیفه‌شناسی، تلاش برای موفقیت، خویشتن‌داری و پیگیری، احتیاط در تصمیم‌گیری آزمون نئو مانند هر آزمون شخصیت‌سنج دیگری، تنها ویژگی‌هایتان را به شما گوشزد می‌کند و اگر نمره شما در عاملی پایین یا بالا بود، به معنای نقص نیست، این موضوع ویژگی شماست و ارزش‌گذاری نمیشود. این شناخت میتواند بخشی از خودآگاهی‌ای را تشکیل دهد که برای هر انتخاب درست و دقیقی به آن نیاز دارید. آزمون نئو بر خلاف MBTI، افراد را بر روی یک طیف قرار می‌دهد و نگاهی صفر و صدی ندارد.
آزمون هوش استفورد-بینه، یکی از آزمون‌هایی است که هوشبهر مراجع را میسنجد. از آزمون‌های هوش معتبر دیگر می‌توان به آزمون هوش ریون و وکسلر اشاره کرد.
آزمون خلاقیت شغلی جزنی، پرسشنامه سنجش خلاقیت در محیط های سازمانی – صنعتی، توسط دکتر نسرین جزنی ساختارسازی شده است. این آزمون از طریق 37 گویه، و بر پایه مقیاس لیکرت (طیف کاملاً موافق تا کاملاً مخالف) خلاقیت فرد در محیط کاری را میسنجد. آزمون خلاقیت شغلی جزنی، خلاقیت را به منزله ظرفیت و استعداد برخی از افراد در پدید آوردن ترکیبات و آثار جدیدی در زمینه‌های هنری ،مکانیکی و نظایر آن است که پیش‌تر ناشناخته بوده‌اند، در نظر می‌گیرد.
آزمون هالند توسط دکتر جان ال هالند در دهه 1970 میلادی طراحی و ساخته شد. دکتر هالند بر این باور بود که افراد بهترین عملکرد کاری خود را در محیطی به نمایش میگذارند که با شخصیت آنها بالاترین تطابق را داشته باشد. بر اساس این آزمون، افراد در شش تیپ شخصیتی دستهبندی میشوند: واقعگرا، جستوجوگر، هنری، اجتماعی، متهور(بی‌باک) و قراردادی این تست در چهار بخش اجرا میشود. بخش اول، فعالیتها هستند. در این بخش، که خود به شش زیرمجموعه تقسیم میشود، فعالیتهای موردعلاقه فرد بررسی میشوند. بخش دوم، تجارب و این بخش نیز شامل شش زیرمجموعه است. سومین بخش، بخش مشاغل و شش زیرمجموعه آن و بخش چهارم، خودسنجی میباشد. از آزمون هالند گاها به عنوان مادر تست‌های مشاوره شغلی یاد میشود؛ اما نکته قابل توجه آن است که طبق جدیدترین پژوهش‌های انجام شده، روایی و پایایی این آزمون در پیشبینی عملکرد شغلی فرد، بسیار پایینتر از حدی است که بتوان به آن اعتماد کرد. متن کامل این پژوهش را میتوانید در اینجا بخوانید.
به طور کلی، هرگز برای تشخیص و مشاوره نمی‌توان فقط به اطلاعات این آزمون‌ها اکتفا کرد. چراکه در وهله اول نمی‌توان به اعتبار آزمون ناشناخته‌ای که اجرا میشود، اعتماد کرد و دوم اینکه این آزمون‌ها در بهترین حالت، فقط می‌توانند هدف نهایی و مناسب یک فرد را روی کاغذ مشخص کنند. عملکرد این آزمون‌ها در حوزه علوم روانشناختی، مانند آزمایشات در حوزه علوم پزشکی است. برای مثال فلان آزمایش میتواند به شما بگوید که یکی از فاکتورهای خونی شما از حالت عادی پایینتر است. اما علت این مشکل، تبعاتی که برای شما دارد و راه حل آن را مشخص نمی‌کند. بنابراین بررسی جزئی و منحصر به فرد هر شغل، برنامه‌ریزی مسیر رسیدن به آن شغل و سایر موارد، کارهایی هستند که از دست یک آزمون روانشناسی برنمی‌آیند. به بیان دیگر آزمون‌های روانشناختی فقط تسهیل‌گر فرآیند مشاوره هستند.
با این اوصاف، شاید سوال شما این باشد که چرا مراکز کاریابی و مشاوره گاهاً تا حد زیادی بر این آزمون‌ها تاکید می‌کنند؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی به نگاه موجود درباره تست‌های شخصیت‌شناسی برمی‌گردد. متاسفانه این باور غالب وجود دارد که تا زمانی که تست و آزمون اجرا نشود، روند مشاوره معتبر نیست و احتمالاً درمانگر فردی بی‌تجربه است که تمایلی به استفاده از متدهای جدید ندارد. این در حالی است که آزمون‌ها، همانطور که گفته شد، ابزارهایی عینی برای تسهیل روند درمان و مشاوره هستند و در کنار مشاهده و مصاحبه‌های بعدی، تکمیل میشوند. نکته شایان توجه آن است که علم نوین روانشناسی به روش تحلیلی روی آورده است و اولویت درمانگران بر آن است که از ابزارهای تحلیلی متناسب هر فرد استفاده کنند. چنین روش تحلیلی و فردنگرانه‌ای، نیازمند تجربه و تسلط بالاتری از جانب درمانگر میباشد و به هر فرد، به عنوان یک مورد متفاوت و خاص نگاه می‌کند و برای چندین نفر، نسخه‌ای یکسان نمی‌پیچد.
مشاوره شغلی با مشاوره تحصیلی چه تفاوتی داره؟
همانطور که اشاره شد، مشاوره شغلی، فرآیند یافتن شغل مناسب فرد با توجه به استعدادها، علایق، نقاط ضعف و قوت، محدودیت‌ها، امکانات فرد و نیازهای جامعه است. در حالیکه مشاوره تحصیلی، جریانی مداوم و حامی است که به دانش‌آموز در جهت انتخاب درست دروس، رشته و مهارت‌های تحصیلی کمک می‌کند. هدف نهایی مشاوره تحصیلی آن است که دانش‌آموز را به سازگاری مورد انتظار سیستم آموزشی برساند.
مشاوره شغلی و تحصیلی مناسب در کنار یکدیگر می‌توانند نهایتاً باعث ایجاد رضایت شغلی در فرد شوند. برای درک بهتر حوزه فعالیت این دو رشته، می‌توانیم از نمودار زیر کمک بگیریم:
| مشاوره شغلی | مشاوره شغلی و تحصیلی | مشاوره تحصیلی |
| چگونگی ارتقا شغلی نحوه افزایش رضایت و کاهش فرسودگی شغلی نحوه مدیریت چالش‌های محل کار راهنمایی در جهت تغییر شغل و مدیریت استرس ناشی از این تغییر، نحوه برخورد اطرافیان و تعیین مسیر منجر به موفقیت | انتخاب رشته و شغل نهایی آیا ادامه تحصیل بدهم؟ تغییر رشته دهم؟ در آزمون مقطع بالاتر شرکت کنم؟ رسیدن به نهایت رضایت شغلی از طریق انتخاب درست رشته و حرفه | برنامه‌ریزی در جهت بهبود عملکرد تحصیلی برای مثال نحوه تست‌زنی یا مطالعه سریع چگونگی غلبه بر چالش‌های درسی مانند استرس امتحان |
مدیر منابع انسانی شما نمی‌تواند مشاور شغلی شما باشد
دپارتمان منابع انسانی در سازمان‌ها به این دلیل به وجود آمد که عملکرد کارکنان یک شرکت یا سازمان را حداکثر کند تا سودآوری آن شرکت یا سازمان بیشتر شود. در دهه‌های گذشته نظریه‌های مختلفی درباره مدیریت منابع انسانی مطرح شده است. در اولین نظریه‌ها تنها به دستمزد کارمندان به عنوان عامل انگیزاننده برای عملکر بهتر توجه می‌شد. اما با گذشت زمان و تحقیقات بیشتر عوامل بسیاری دیگری در کنار دستمزد مورد توجه قرار گرفت، از جمله، شرایط ارگونومی کارکنان، فرهنگ سازمانی یک شرکت، شرح شغل کارکنان، فرصت پیشرفت در سازمان. یعنی امروزه، مدیران منابع انسانی بسیار بیشتر از گدشته تلاش می‌کنند تا کارکنان در محیط کار خود خوشحال باشند.
اما با این حال، یک مدیر یا کارشناس منابع انسانی نمی‌تواند جای یک مشاور شغلی را بگیرد. زیرا:
1. اولویت مدیران منابع انسانی: همیشه اولویت برای مدیران منابع انسانی، برنامه‌های سازمانی است. یعنی اگر مدیران منابع انسانی تلاش می‌کنند محیط کاری بانشاطی را ایجاد کنند، نه به خاطر خود کارکنان بلکه برای این است که با این کار بهره‌وری کارکنان بیشتر شود و سازمان بتواند سودآوری بیشتری داشته باشد (یا در مجموعه‌های دولتی و غیر انتفاعی، سازمان بتواند مأموریت‌های خود را تحقق بخشد.
2. تضاد منافع: مدیر منابع انسانی نماینده سازمان است و این باعث میشود شما نتوانید به راحتی تمام برنامه‌های احتمالی درباره آینده کاری خود را با آنها مطرح کنید زیرا ممکن است با این کار، فرصت‌های پیشرفت را از شما بگیرند یا روابط آنها با شما را تغییر دهد.
برای روشن شدن این موضوع فرض کنید که از مدیر منابع انسانی سازمان درباره تغییر شغل به صنعتی دیگر مشورت بگیرید. در این صورت مدیر منابع انسانی دیگر شما را به عنوان یک گزینه مناسب برای ارتقا نمی‌بیند، چون حس می‌کند هر زمان ممکن است شما سازمان را ترک کنید. حال اگر تصمیم شما برای ماندن در شرکت باشد، فرصت ارتقا را از دست داده‌اید.
اما یک مشاور شغلی، به خاطر مستقل بودن از سازمانی که در آن کار می‌کنید میتواند مرجع مورد اعتمادی برای مطرح کردن و بررسی برنامه‌های آینده شما باشد، بدون اینکه نگران باشید صحبت‌های شما به دست مدیران سازمان شما برسد و تأثیری در جایگاه کنونی شما بگذارد.
از طرفی مدیران منابع انسانی به خاطر حفظ جایگاهی که در سازمان دارند نمی‌توانند هر توصیه‌ای را به شما بدهند. مثلا نمی‌توانند به شما پیشنهاد دهند که شغل کنونی خود را ترک کنید و در یک سازمان دیگر که شرایط کاری بهتری دارد مشغول به کار شوید. چون در این صورت توسط مدیران بالادستی مورد سؤال قرار می‌گیرند و بعد هم باید وقت و انرژی زیادی برای پیدا کردن نیروی جایگزین شما بگذراند. به این دلایل شاید هیچ وقت این پیشنهاد که در واقع به سود شما هست را به شما ندهند.
3. دانش مدیران منابع انسانی: دانش مدیران منابع انسانی بیشتر درباره عملکرد افراد در شغل است نه درباره برنامه‌ریزی مسیر شغلی. زیرا همانطور که در مورد یک گفتیم هدف اصلی مدیران منابع انسانی افزایش بهره‌وری و عملکرد کارکنان است. به همین خاطر شاید نتوانند پیشنهادهای خوبی به شما ارائه دهند.اما از طرفی اینکه یک مشاور شغلی با دانش و عملکرد مدیریت منابع انسانی آشنا باشد، بسیار بسیار میتواند او را در ارائه مشاوره‌های کارآمدتر کمک کند.
چگونه یک مشاوره شغلی پیدا کنم؟
در بسیاری از کشورها افراد می‌توانند از خدمات مشاوره و راهنمایی شغلی، در مراکز کاریابی، مراکز خدمات بهداشت روانی، مدارس و دانشگاه‌ها بهره ببرند. اما در ایران، خدمات مشاوره شغلی بسیار کم است. با این حال می‌توان مراکز و افراد معدودی که در این زمینه ارائه خدمات می‌نمایند را به راحتی با جست‌وجو در اینترنت پیدا کنید. تیم 10000 روز نیز به صورت محدود به ارائه خدمات مشاوره شغلی پرداخته است. برای اطلاع از شرایط و نحوه دریافت این خدمات، به این صفحه سر بزنید.
هزینه مشاوره شغلی چقدر است؟
هزینه جلسات مشاوره مختلف متفاوت است اما نمی‌توان اینگونه گفت هزینه بالاتر الزاما نشان دهنده سابقه و تجربه مشاوران است. از طرفی برخلاق مشاوره‌های روانشانی، تعرفه مشخصی توسط سازما‌ن‌های نظارتی وجود ندارد. اما بازه هزینه‌ها تفاوت چندانی با بازه هزینه جلسات مشاوره روانشناسی ندارد.
ویژگی‌های یک مشاور شغلی خوب چین؟
برای چنین هدفی، پیش‌نیازهای خاصی لازم است و یک مشاور شغلی خوب ویژگی‌هایی دارد. سعی داریم تا به طور خلاصه به این پیش‌نیاز و ویژگی‌ها اشاره کنیم:
- مهارت و دانش: مهارت ارتباطی، فن بیان و قدرت اقناع، مهارت مصاحبه و پرسش‌گری، توانایی گوش دادن دقیق و فعال، توانایی جست‌وجوی اطلاعات و استفاده از بانک اطلاعات مجازی، صبر و حوصله، توانایی انگیزه بخشی، مهارت شناخت دقیق و وسیع بازار کار و نیازهای آن و مشاغل و جزئیات آنها، انسان شناسی، توانایی هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی و شناخت کامل ابزارهای سنجش روانی از جمله مهارت‌های لازم برای یک مشاور شغلی است. علاوه بر این یک مشاور شغلی باید بتواند استرس‌های کار خود را مدیریت کرده و به طور تمام وقت با پرونده‌های خود درگیر باشد.
- ویژگی‌های شخصیتی: علاقه به هم‌صحبتی، علاقمند به کمک به دیگران در جهت استفاده از حداکثر توانایی خود و رسیدن به یک زندگی بهتر، خلاقیت، روحیه حمایت‌گر، علاقمند به محیط کاری پرچالش و خلاق و پویا، تمایل به تنوع کاری و ارتباط و تعامل با افراد متفاوت، نفوذ بالا در دیگران، علاقمند به برقراری روابط و تعاملات عمیق با دیگران، تمایل به استفاده از دانش و مهارت خود در جهت یاری دیگران برای رشد بیشتر و … میتواند بخشی از ویژگی‌های شخیصتی یک مشاور شغلی خوب باشد.
در گذشته انتخاب شغل چندان کار دشواری نبود. نیاکان ما خود را ملزم می‌دانستند که در حرفه خانوادگی خود بمانند و راه پدرانشان را ادامه دهند. اگر هم نمی‌خواستند در شغل پدریشان کار کنند با گزینه‌های بسیار متنوعی روبرو نبودند. کافی بود یک بار که به بازار شهر بروند، با دقت به همه دکان‌ها نگاه کنند تا با تقریبا همه اصناف شغل‌های موجود آشنا شوند. در قدیم هم تنوع شغل‌ها کمتر بود و هم پیچیدگی کمتری داشتند. اما امروزه، هم تنوع شغل‌ها بیشتر شده است و هم به وجود آمدن سازمان‌ها، شغل‌ها پیچیده‌تر شده‌اند. این موضوع انتخاب شغل را برای افراد به ویژه افراد کم سابقه‌تر به یک چالش تبدیل می‌کند. چالشی که اگر به موقع به حل آن پرداخته نشود، میتواند تا پایان عمر یک نفر را درگیر خود نگه دارد و روند زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد.
اما این مسئله، همواره موضوعی سطحی یا آسان نیست که بتوان به راحتی آن را حل کرد. زیرا ابهام‌ها و سؤالهای زیادی برای هر فرد ممکن است وجود داشته باشد مانند:
- چه شعلی مناسب من هست؟
- چه شغلی بازار کار بهتری دارد؟
- در کدام شغل می‌توانم پیشرفت کنم؟
- شغل من چگونه زندگی آینده‌ام را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
- و خیلی سؤالهای دیگر
ممکن است در این مسیر، نیاز به کمک پیدا کنیم. یک مشاور شغلی خوب، یکی از مراجعی است که می‌توانیم با راهنمایی‌های علمی و تخصصی او در این مسیر سریع‌تر و بهتر به نتیجه مطلوب برسیم.
مشاوره شغلی چیست؟
تعریف مشاوره شغلی: مشاوره شغلی فرآیندی تعاملی بین مشاور و مراجع است که به مراجع کمک می‌کند تا به هدف‌های خود در حیطه کار کردن برسد و در نهایت رضایت شغلی داشته باشد یا به رضایت شغلی بالاتری برسید.
یک مشاور شغلی میتواند در انتخاب شغل، تغییر زمینه کاری، ایجاد تعادل بین کار و زندگی، راه‌اندازی یک کسب‌وکار، پیدا کردن شغل یا هر مسئله دیگری مرتبط با زندگی کاری افراد کمک کند.
هدف از مشاوره شغلی این است که در نهایت مراجع به رضایت بیشتری از زندگی کاری خود برسد. البته خیلی اوقات، این اتفاق مستلزم این است که در کوتاه مدت مراجع چالش‌هایی را پشت سر بگذارد و در بلند مدت به رضایت بالاتر دست پیدا می‌کند.
تاریخچه مشاوره شغلی
به طور خلاصه به برجسته‌ترین وقایع این رشته اشاره می‌کنیم:
سال 1906 میلادی: تنظیم و تدوین اولین سند خدمات راهنمایی شغلی در آمریکا توسط فرانک پارسونز سال 1908 میلادی: تاسیس اولین مرکز راهنمایی شغلی توسط پارسونز در ایالت بوستون آمریکا سال 1909 میلادی: انتشار کتاب انتخاب شغل (choosing a vocation) نوشته پارسونز سال 1913 میلادی: ارائه اولین خدمات راهنمایی شغلی در این موسسه سال 1914 میلادی: اولین باری که از اصطلاح راهنمایی شغلی در یک کنگره در بروکسلِ بلژیک یاد شد سال 1915 میلادی: انتشار اولین مجله در حوزه راهنمایی شغلی سال 1917 میلادی: بحبوحه جنگ جهانی اول و افزایش اهمیت مشاوره شغلی در جهت اعزام افراد متخصص برای جنگ
تاریخچه مشاوره شغلی در ایران، توسط دکتر شفیع‌آبادی، پدر مشاوره ایران، گردآوری شده است: سال 1148-1268 شمسی: آموزش مشاغل از طریق مربیان فرانسوی، انگلیسی و اتریشی سال 1281-1275 شمسی: تاسیس وزارت کار (وظایف) و اعزام فارغ‌التحصیلان دارالفنون توسط ناصرالدین شاه به فرانسه برای یادگیری مشاغل مربوط به رشته تحصیلی‌شان سال 1332 شمسی: تاسیس مرکز مطالعات و راهنمایی‌های استخدامی تحت نظارت وزارت کار سال 1334 شمسی: تاسیس اداره کاریابی زیر نظر وزارت کار -این اداره در سال 1342 شروع به فعالیت کرد- سال 1336 شمسی: تهیه اولین آزمون‌های روانی و معلوماتی استاندارد برای هدایت شغلی سال 1348 شمسی: برگزاری اولین کنفرانس ملی کار، آموزش و اشتغال سال 1386 شمسی: برگزاری اولین کنگره دوسالانه روانشناسی صنعتی و سازمانی در دانشگاه اصفهان و جشنواره راهنمایی و مشاوره شغلی در تهران
چه زمانی از مشاور شغلی کمک بگیرم؟
ممکن است پاسخ غالب افراد به این سوال، فقط دوران نوجوانی و جوانی را در بر بگیرد. تصور مسلط این است که اگر فردی از مراحل انتخاب رشته دبیرستان و دانشگاه گذشته است و نتوانسته مسیر خود را به درستی بیاید، دیگر نمی‌توان به وی کمک کرد. در حالیکه اینطور نیست. پاسخ درست این سوال، این است: هر زمان. همانطور که مشاوره خانواده و زوج‌درمانی، تنها برای تصمیم‌گیری درمورد طلاق و ازدواج نیست. در هر برهه‌ای، قبل از ازدواج، در طول زندگی مشترک، قبل و پس از طلاق می‌توان از مشاوران خانواده و زوج‌درمانگران کمک گرفت؛ در جهت بهبود رابطه، نحوه مدیریت استرس و چالش‌های موجود در زندگی مشترک، گسترش و تقویت مهارت‌های ارتباطی و … . بنابراین شما در هر مرحله از زندگی شغلی و تحصیلی خود، میتوانید از کمک مشاور شغلی بهره ببرید.
- اگر هنوز شغل موردعلاقه و متناسب خود را پیدا نکرده‌اید
- اگر از شغل خود ناراضی هستید و نمی‌دانید که باید شغلتان را تغییر دهید یا خیر
- اگر تصمیم بر تغییر شغل دارید اما نمی‌دانید چطور این کار را انجام دهید، چطور با اطرافیان خود در مورد این تصمیم روبه‌رو شوید و چگونه در این بازه از پس خرج و مخارج خود برآیید
- اگر تاکنون بارها تغییر شغل و مسیر داده‌اید، اما همچنان به رضایت کامل دست پیدا نکرده‌اید
- اگر نمی‌توانید بین گزینه‌های متنوع و فراوان، انتخابی مطمئن داشته باشید
- اگر پس از انتخاب یک رشته و تحصیل در آن، پشیمان شده‌اید و نمی‌دانید که آیا باید آن را ادامه دهید یا مسیرتان را عوض کنید
- اگر یک مقطع تحصیلی را به پایان برده‌اید و نمی‌دانید که به تحصیل در مقاطع بالاتر ادامه بدهید یا خیر
- اگر از شغل کنونی خود راضی هستید اما نمی‌دانید چطور در آن پیشرفت کنید، ارتقا سمت بگیرید و مهارت‌هایتان را گسترش دهید
- اگر نمی‌دانید چطور چالش‌های خود در محل کار و استرس‌های آن را مدیریت کنید
- اگر در جهت کاهش فرسودگی شغلی به کمک نیاز دارید
- اگر در ارتباطات خود با همکارانتان درگیر چالش‌هایی هستید که تمرکزتان را می‌گیرد
- اگر مایلید علایق و توانایی‌های خود را عمیق و اساسی بشناسید و کیفیت و کمیت هریک از این علایق را بسنجید
- اگر می‌خواهید یک رزومه کامل و قانع‌کننده بنویسید
- اگر در جهت موفقیت در آزمون‌ها و مصاحبه‌های استخدامی به کمک نیاز دارید
میتوانید از راهنمایی‌های یک مشاور شغلی کمک بگیرید. در زمان انتخاب مسیر، تغییر یا ترک آن، روبه‌رویی با استرس و چالش‌های مسیر کاری، تمایل به ارتقا و پیشرفت و در دوراهی ادامه یا توقف، یک مشاور شغلی میتواند در کنارتان باشد و شما را به بهترین نحو راهنمایی کند.
نقش مشاور شغلی در طی فرآیند مشاوره چیه؟
انتخاب شغل هدف و طراحی مسیر درست برای رسیدن به آن، فرآیندی است که توسط خود مراجع اداره و کنترل میشود و مشاور در این مسیر تنها به عنوان یک حامی و راهنما در کنار مراجع قدم برمی‌دارد. مشاور به مراجع کمک می‌کند تا بتوانید از دیدگاه یک شخص سوم به زندگی و شرایط خود بنگرید و آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهید. او شما را در مرتب کردن و سازماندهی احساسات و افکارتان یاری می‌کند.
یک مشاور شغلی باید از طریق ابزارهایی که در اختیار دارد، توانایی‌ها، استعدادها و علایق مراجع خود را به خوبی ارزیابی کند و ارزش و اهداف او در زمینه حرفه‌ای را بشناسد. از این شناخت می‌توان در جهت انتخاب شغل جدید، بهبود عملکرد در شغل فعلی، نحوه مدیریت چالش‌ها و … استفاده کرد. علاوه بر این، مشاور باید تمام ابعاد مشاغل محتمل را برای مراجع خود بشکافد و در صورت نیاز از منابع معتبر، اطلاعات خود را تکمیل کند. او باید به مراجعش در تعیین شغل یا رشته تحصیلی نهایی، نحوه تقویت مهارت‌های اساسی، چگونگی پیشرفت در زمینه کار و … کمک کند و در ترسیم مسیر رسیدن به آن و برنامه‌ریزی‌های نهایی در کنار وی باشد.
مشاوره شغلی چه فرآیندی داره؟
عملکرد هر مشاور بستگی به وی و رویکرد او در کار دارد اما به طور کلی می‌توان جلسه مشاوره را اینگونه توصیف کرد:
مشاور برای شناخت بهتر مراجع از ابزار روانشناختی بهره می‌برد. ابزارهایی مانند مشاهده، مصاحبه، مطالعه رزومه و سوابق مراجع و در صورت نیاز آزمون‌های روانشناختی.
او باید در صدد استفاده از راه‌هایی برای تکمیل اطلاعات خود از مراجع و بازار کار باشد. این اطلاعات، باید موضوعات پایین را در بگیرد:
- علایق، توانایی و مهارت‌ها، تجارب، استعدادهای بالقوه و امکانات وی
- بررسی مدرک تحصیلی و تخصص مراجع، شرایط خانوادگی، اجتماعی و شخصیت او
- محدودیت‌ها و نقاط ضعف مراجع
- تحلیل بازار کار و نیازهای آن
- بررسی تمام ابعاد شغل، محیط کاری، شرایط کاری، همکاران، مشتری‌ها و …
- تحلیل رشته‌های تحصیلی و شغلی نوظهور و در حال رشد
در نهایت وی موظف است تا این اطلاعات را با یکدیگر تلفیق کند و به یک هدف نهایی برای مراجع خود برسد. این هدف میتواند یک یا چند رشته تحصیلی یا شغل متناسب با فرد باشد؛ البته با توجه به شرایط، ممکن است مشاور و مراجع با همکاری یکدیگر دست به خلق یک شغل متناسب و منحصربه‌فرد بزنند. در پایان مشاور وظیفه دارد تا به وی در برنامه‌ریزی و ترسیم مسیر رسیدن به این هدف نهایی، کمک کند.
مشاوره شغلی حضوری بهتره یا از راه دور؟
مشاوره شغلی را میتواند به صورت حضوری یا از راه دور انجام شود.
مراجعه حضوری این امکان را به مشاور می‌دهد که اطلاعات بیشتری را از مراجعش دریافت کند. چرا که در ارتباط حضوری، مراجع و مشاور به یک منبع اطلاعاتی به جز کلام دسترسی دارند و آن، زبان بدن است. زبان بدن، اطلاعاتی که در قالب صوت منتقل میشود را تکمیل می‌کند. البته این موضوع تنها در صورتی میتواند به فرآیند مشاوره کمک کند که مشاور مهارت بالایی در خواندن و زبان بدن داشته باشد و آن را در کنار دیگر اطلاعات تفسیر کند. در غیر این صورت، بیشتر اوقات تلاش برای خواندن زبان بدن بدون آموزش‌های حرفه‌ای منجر به قضاوت‌های بی اساس میشود.
مشاوره تلفنی هم این امکان را می‌دهد تا محدودیت‌های جغرافیایی را کنار بگذارید و از هر جایی بتوانید به مشاور شغلی مورد نظر در تماس باشید و با حذف رفت و آمد در وقت صرفه‌جویی کرد. همچنین گزینه برای ساکنین شهرهای کوچک است که دسترسی به مراکز معتبر و افراد مجرب ندارند، یک راهکار خوب است.
از تست‌های روانشناسی در مشاوره شغلی استفاده می‌شه؟
آزمون‌های روانشناختی، ابزاری عینی و به صرفه برای بررسی اولیه مراجعه به شمار می‌رود. از آزمون‌هایی که در یک مشاوره شغلی اجرا میشود، می‌توان به آزمون MBTI، NEO، آزمون‌های هوش مانند استنفورد-بینه، آزمون خلاقیت شغلی جزنی، آزمون هالند و آزمون‌های دیگر اشاره کرد.
آزمون MBTI یا مایرز بریگز در حوزه راهنمایی شغلی و تحصیلیبسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. آزمونی که امروز با یک جست‌وجوی کوچک، به راحتی در دسترس است و می‌توان آن را اجرا و تحلیل کرد. مراکز و مشاورانی هستند که بر پایه این آزمون، مراجعان خود را راهنمایی می‌کنند و از این طریق درآمد دارند. اما همه این‌ها در حالتی‌ست که این آزمون، در جامعه آکادمیک روانشناسی، هیچ اعتباری ندارد و به نحوی، آزمونی تجاری و عامه‌پسند به شمار می‌رود که مبنای دقیق علمی نداشته و قابل استناد نمی‌باشد. برای مطالعه بیشتر درمورد این آزمون، پایه و اساس شکل‌گیری آن، علل مخالفت جامعه علمی با آن و جایگزین‌هایی که میشود برایش در نظر گرفت، میتوانید از مقاله اختصاصی آزمون مایرز بریگز 10000روز استفاده کنید.
آزمون پنج عاملی NEO، آزمونی است که بر اساس پنج عامل اصلی، به بررسی شخصیت یک فرد می‌پردازد. هر یک از این عوامل به خودی خود، شش شاخص دارند که بدین ترتیب است: عامل برون‌گرایی: صمیمیت، جمع‌گرایی، قاطعیت، فعالیت، هیجان‌خواهی، هیجان مثبت عامل روان‌نژندی: اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، حساسیت به خویشتن، تکانش‌وری، آسیب‌پذیری عامل انعطاف‌پذیری: تخیل، زیبایی‌پسندی، احساسات، اعمال، عقاید، ارزش‌ها عامل توافق‌پذیری: اعتماد، صداقت، نوع‌دوستی، تبعیت، تواضع، درک دیگران عامل باوجدان بودن: کفایت، نظم، وظیفه‌شناسی، تلاش برای موفقیت، خویشتن‌داری و پیگیری، احتیاط در تصمیم‌گیری آزمون نئو مانند هر آزمون شخصیت‌سنج دیگری، تنها ویژگی‌هایتان را به شما گوشزد می‌کند و اگر نمره شما در عاملی پایین یا بالا بود، به معنای نقص نیست، این موضوع ویژگی شماست و ارزش‌گذاری نمیشود. این شناخت میتواند بخشی از خودآگاهی‌ای را تشکیل دهد که برای هر انتخاب درست و دقیقی به آن نیاز دارید. آزمون نئو بر خلاف MBTI، افراد را بر روی یک طیف قرار می‌دهد و نگاهی صفر و صدی ندارد.
آزمون هوش استفورد-بینه، یکی از آزمون‌هایی است که هوشبهر مراجع را میسنجد. از آزمون‌های هوش معتبر دیگر می‌توان به آزمون هوش ریون و وکسلر اشاره کرد.
آزمون خلاقیت شغلی جزنی، پرسشنامه سنجش خلاقیت در محیط های سازمانی – صنعتی، توسط دکتر نسرین جزنی ساختارسازی شده است. این آزمون از طریق 37 گویه، و بر پایه مقیاس لیکرت (طیف کاملاً موافق تا کاملاً مخالف) خلاقیت فرد در محیط کاری را میسنجد. آزمون خلاقیت شغلی جزنی، خلاقیت را به منزله ظرفیت و استعداد برخی از افراد در پدید آوردن ترکیبات و آثار جدیدی در زمینه‌های هنری ،مکانیکی و نظایر آن است که پیش‌تر ناشناخته بوده‌اند، در نظر می‌گیرد.
آزمون هالند توسط دکتر جان ال هالند در دهه 1970 میلادی طراحی و ساخته شد. دکتر هالند بر این باور بود که افراد بهترین عملکرد کاری خود را در محیطی به نمایش میگذارند که با شخصیت آنها بالاترین تطابق را داشته باشد. بر اساس این آزمون، افراد در شش تیپ شخصیتی دستهبندی میشوند: واقعگرا، جستوجوگر، هنری، اجتماعی، متهور(بی‌باک) و قراردادی این تست در چهار بخش اجرا میشود. بخش اول، فعالیتها هستند. در این بخش، که خود به شش زیرمجموعه تقسیم میشود، فعالیتهای موردعلاقه فرد بررسی میشوند. بخش دوم، تجارب و این بخش نیز شامل شش زیرمجموعه است. سومین بخش، بخش مشاغل و شش زیرمجموعه آن و بخش چهارم، خودسنجی میباشد. از آزمون هالند گاها به عنوان مادر تست‌های مشاوره شغلی یاد میشود؛ اما نکته قابل توجه آن است که طبق جدیدترین پژوهش‌های انجام شده، روایی و پایایی این آزمون در پیشبینی عملکرد شغلی فرد، بسیار پایینتر از حدی است که بتوان به آن اعتماد کرد. متن کامل این پژوهش را میتوانید در اینجا بخوانید.
به طور کلی، هرگز برای تشخیص و مشاوره نمی‌توان فقط به اطلاعات این آزمون‌ها اکتفا کرد. چراکه در وهله اول نمی‌توان به اعتبار آزمون ناشناخته‌ای که اجرا میشود، اعتماد کرد و دوم اینکه این آزمون‌ها در بهترین حالت، فقط می‌توانند هدف نهایی و مناسب یک فرد را روی کاغذ مشخص کنند. عملکرد این آزمون‌ها در حوزه علوم روانشناختی، مانند آزمایشات در حوزه علوم پزشکی است. برای مثال فلان آزمایش میتواند به شما بگوید که یکی از فاکتورهای خونی شما از حالت عادی پایینتر است. اما علت این مشکل، تبعاتی که برای شما دارد و راه حل آن را مشخص نمی‌کند. بنابراین بررسی جزئی و منحصر به فرد هر شغل، برنامه‌ریزی مسیر رسیدن به آن شغل و سایر موارد، کارهایی هستند که از دست یک آزمون روانشناسی برنمی‌آیند. به بیان دیگر آزمون‌های روانشناختی فقط تسهیل‌گر فرآیند مشاوره هستند.
با این اوصاف، شاید سوال شما این باشد که چرا مراکز کاریابی و مشاوره گاهاً تا حد زیادی بر این آزمون‌ها تاکید می‌کنند؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی به نگاه موجود درباره تست‌های شخصیت‌شناسی برمی‌گردد. متاسفانه این باور غالب وجود دارد که تا زمانی که تست و آزمون اجرا نشود، روند مشاوره معتبر نیست و احتمالاً درمانگر فردی بی‌تجربه است که تمایلی به استفاده از متدهای جدید ندارد. این در حالی است که آزمون‌ها، همانطور که گفته شد، ابزارهایی عینی برای تسهیل روند درمان و مشاوره هستند و در کنار مشاهده و مصاحبه‌های بعدی، تکمیل میشوند. نکته شایان توجه آن است که علم نوین روانشناسی به روش تحلیلی روی آورده است و اولویت درمانگران بر آن است که از ابزارهای تحلیلی متناسب هر فرد استفاده کنند. چنین روش تحلیلی و فردنگرانه‌ای، نیازمند تجربه و تسلط بالاتری از جانب درمانگر میباشد و به هر فرد، به عنوان یک مورد متفاوت و خاص نگاه می‌کند و برای چندین نفر، نسخه‌ای یکسان نمی‌پیچد.
مشاوره شغلی با مشاوره تحصیلی چه تفاوتی داره؟
همانطور که اشاره شد، مشاوره شغلی، فرآیند یافتن شغل مناسب فرد با توجه به استعدادها، علایق، نقاط ضعف و قوت، محدودیت‌ها، امکانات فرد و نیازهای جامعه است. در حالیکه مشاوره تحصیلی، جریانی مداوم و حامی است که به دانش‌آموز در جهت انتخاب درست دروس، رشته و مهارت‌های تحصیلی کمک می‌کند. هدف نهایی مشاوره تحصیلی آن است که دانش‌آموز را به سازگاری مورد انتظار سیستم آموزشی برساند.
مشاوره شغلی و تحصیلی مناسب در کنار یکدیگر می‌توانند نهایتاً باعث ایجاد رضایت شغلی در فرد شوند. برای درک بهتر حوزه فعالیت این دو رشته، می‌توانیم از نمودار زیر کمک بگیریم:
| مشاوره شغلی | مشاوره شغلی و تحصیلی | مشاوره تحصیلی |
| چگونگی ارتقا شغلی نحوه افزایش رضایت و کاهش فرسودگی شغلی نحوه مدیریت چالش‌های محل کار راهنمایی در جهت تغییر شغل و مدیریت استرس ناشی از این تغییر، نحوه برخورد اطرافیان و تعیین مسیر منجر به موفقیت | انتخاب رشته و شغل نهایی آیا ادامه تحصیل بدهم؟ تغییر رشته دهم؟ در آزمون مقطع بالاتر شرکت کنم؟ رسیدن به نهایت رضایت شغلی از طریق انتخاب درست رشته و حرفه | برنامه‌ریزی در جهت بهبود عملکرد تحصیلی برای مثال نحوه تست‌زنی یا مطالعه سریع چگونگی غلبه بر چالش‌های درسی مانند استرس امتحان |
مدیر منابع انسانی شما نمی‌تواند مشاور شغلی شما باشد
دپارتمان منابع انسانی در سازمان‌ها به این دلیل به وجود آمد که عملکرد کارکنان یک شرکت یا سازمان را حداکثر کند تا سودآوری آن شرکت یا سازمان بیشتر شود. در دهه‌های گذشته نظریه‌های مختلفی درباره مدیریت منابع انسانی مطرح شده است. در اولین نظریه‌ها تنها به دستمزد کارمندان به عنوان عامل انگیزاننده برای عملکر بهتر توجه می‌شد. اما با گذشت زمان و تحقیقات بیشتر عوامل بسیاری دیگری در کنار دستمزد مورد توجه قرار گرفت، از جمله، شرایط ارگونومی کارکنان، فرهنگ سازمانی یک شرکت، شرح شغل کارکنان، فرصت پیشرفت در سازمان. یعنی امروزه، مدیران منابع انسانی بسیار بیشتر از گدشته تلاش می‌کنند تا کارکنان در محیط کار خود خوشحال باشند.
اما با این حال، یک مدیر یا کارشناس منابع انسانی نمی‌تواند جای یک مشاور شغلی را بگیرد. زیرا:
1. اولویت مدیران منابع انسانی: همیشه اولویت برای مدیران منابع انسانی، برنامه‌های سازمانی است. یعنی اگر مدیران منابع انسانی تلاش می‌کنند محیط کاری بانشاطی را ایجاد کنند، نه به خاطر خود کارکنان بلکه برای این است که با این کار بهره‌وری کارکنان بیشتر شود و سازمان بتواند سودآوری بیشتری داشته باشد (یا در مجموعه‌های دولتی و غیر انتفاعی، سازمان بتواند مأموریت‌های خود را تحقق بخشد.
2. تضاد منافع: مدیر منابع انسانی نماینده سازمان است و این باعث میشود شما نتوانید به راحتی تمام برنامه‌های احتمالی درباره آینده کاری خود را با آنها مطرح کنید زیرا ممکن است با این کار، فرصت‌های پیشرفت را از شما بگیرند یا روابط آنها با شما را تغییر دهد.
برای روشن شدن این موضوع فرض کنید که از مدیر منابع انسانی سازمان درباره تغییر شغل به صنعتی دیگر مشورت بگیرید. در این صورت مدیر منابع انسانی دیگر شما را به عنوان یک گزینه مناسب برای ارتقا نمی‌بیند، چون حس می‌کند هر زمان ممکن است شما سازمان را ترک کنید. حال اگر تصمیم شما برای ماندن در شرکت باشد، فرصت ارتقا را از دست داده‌اید.
اما یک مشاور شغلی، به خاطر مستقل بودن از سازمانی که در آن کار می‌کنید میتواند مرجع مورد اعتمادی برای مطرح کردن و بررسی برنامه‌های آینده شما باشد، بدون اینکه نگران باشید صحبت‌های شما به دست مدیران سازمان شما برسد و تأثیری در جایگاه کنونی شما بگذارد.
از طرفی مدیران منابع انسانی به خاطر حفظ جایگاهی که در سازمان دارند نمی‌توانند هر توصیه‌ای را به شما بدهند. مثلا نمی‌توانند به شما پیشنهاد دهند که شغل کنونی خود را ترک کنید و در یک سازمان دیگر که شرایط کاری بهتری دارد مشغول به کار شوید. چون در این صورت توسط مدیران بالادستی مورد سؤال قرار می‌گیرند و بعد هم باید وقت و انرژی زیادی برای پیدا کردن نیروی جایگزین شما بگذراند. به این دلایل شاید هیچ وقت این پیشنهاد که در واقع به سود شما هست را به شما ندهند.
3. دانش مدیران منابع انسانی: دانش مدیران منابع انسانی بیشتر درباره عملکرد افراد در شغل است نه درباره برنامه‌ریزی مسیر شغلی. زیرا همانطور که در مورد یک گفتیم هدف اصلی مدیران منابع انسانی افزایش بهره‌وری و عملکرد کارکنان است. به همین خاطر شاید نتوانند پیشنهادهای خوبی به شما ارائه دهند.اما از طرفی اینکه یک مشاور شغلی با دانش و عملکرد مدیریت منابع انسانی آشنا باشد، بسیار بسیار میتواند او را در ارائه مشاوره‌های کارآمدتر کمک کند.
چگونه یک مشاوره شغلی پیدا کنم؟
در بسیاری از کشورها افراد می‌توانند از خدمات مشاوره و راهنمایی شغلی، در مراکز کاریابی، مراکز خدمات بهداشت روانی، مدارس و دانشگاه‌ها بهره ببرند. اما در ایران، خدمات مشاوره شغلی بسیار کم است. با این حال می‌توان مراکز و افراد معدودی که در این زمینه ارائه خدمات می‌نمایند را به راحتی با جست‌وجو در اینترنت پیدا کنید. تیم 10000 روز نیز به صورت محدود به ارائه خدمات مشاوره شغلی پرداخته است. برای اطلاع از شرایط و نحوه دریافت این خدمات، به این صفحه سر بزنید.
هزینه مشاوره شغلی چقدر است؟
هزینه جلسات مشاوره مختلف متفاوت است اما نمی‌توان اینگونه گفت هزینه بالاتر الزاما نشان دهنده سابقه و تجربه مشاوران است. از طرفی برخلاق مشاوره‌های روانشانی، تعرفه مشخصی توسط سازما‌ن‌های نظارتی وجود ندارد. اما بازه هزینه‌ها تفاوت چندانی با بازه هزینه جلسات مشاوره روانشناسی ندارد.
ویژگی‌های یک مشاور شغلی خوب چین؟
برای چنین هدفی، پیش‌نیازهای خاصی لازم است و یک مشاور شغلی خوب ویژگی‌هایی دارد. سعی داریم تا به طور خلاصه به این پیش‌نیاز و ویژگی‌ها اشاره کنیم:
- مهارت و دانش: مهارت ارتباطی، فن بیان و قدرت اقناع، مهارت مصاحبه و پرسش‌گری، توانایی گوش دادن دقیق و فعال، توانایی جست‌وجوی اطلاعات و استفاده از بانک اطلاعات مجازی، صبر و حوصله، توانایی انگیزه بخشی، مهارت شناخت دقیق و وسیع بازار کار و نیازهای آن و مشاغل و جزئیات آنها، انسان شناسی، توانایی هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی و شناخت کامل ابزارهای سنجش روانی از جمله مهارت‌های لازم برای یک مشاور شغلی است. علاوه بر این یک مشاور شغلی باید بتواند استرس‌های کار خود را مدیریت کرده و به طور تمام وقت با پرونده‌های خود درگیر باشد.
- ویژگی‌های شخصیتی: علاقه به هم‌صحبتی، علاقمند به کمک به دیگران در جهت استفاده از حداکثر توانایی خود و رسیدن به یک زندگی بهتر، خلاقیت، روحیه حمایت‌گر، علاقمند به محیط کاری پرچالش و خلاق و پویا، تمایل به تنوع کاری و ارتباط و تعامل با افراد متفاوت، نفوذ بالا در دیگران، علاقمند به برقراری روابط و تعاملات عمیق با دیگران، تمایل به استفاده از دانش و مهارت خود در جهت یاری دیگران برای رشد بیشتر و … میتواند بخشی از ویژگی‌های شخیصتی یک مشاور شغلی خوب باشد.
فهرست
- مشاوره شغلی چیست؟
- تاریخچه مشاوره شغلی
- چه زمانی از مشاور شغلی کمک بگیرم؟
- نقش مشاور شغلی در طی فرآیند مشاوره چیه؟
- مشاوره شغلی چه فرآیندی داره؟
- مشاوره شغلی حضوری بهتره یا از راه دور؟
- از تست‌های روانشناسی در مشاوره شغلی استفاده می‌شه؟
- مشاوره شغلی با مشاوره تحصیلی چه تفاوتی داره؟
- مدیر منابع انسانی شما نمی‌تواند مشاور شغلی شما باشد
- چگونه یک مشاوره شغلی پیدا کنم؟
- هزینه مشاوره شغلی چقدر است؟
- ویژگی‌های یک مشاور شغلی خوب چین؟
- مشاوره شغلی چیست؟
- تاریخچه مشاوره شغلی
- چه زمانی از مشاور شغلی کمک بگیرم؟
- نقش مشاور شغلی در طی فرآیند مشاوره چیه؟
- مشاوره شغلی چه فرآیندی داره؟
- مشاوره شغلی حضوری بهتره یا از راه دور؟
- از تست‌های روانشناسی در مشاوره شغلی استفاده می‌شه؟
- مشاوره شغلی با مشاوره تحصیلی چه تفاوتی داره؟
- مدیر منابع انسانی شما نمی‌تواند مشاور شغلی شما باشد
- چگونه یک مشاوره شغلی پیدا کنم؟
- هزینه مشاوره شغلی چقدر است؟
- ویژگی‌های یک مشاور شغلی خوب چین؟