سازوکار بررسی انتخاب رشتهٔ شما و عوامل مؤثر در نتیجهٔ آن
دسته‌بندی: blog
نتیجه انتخاب رشته، به جز رتبه شما در کنکور، به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. عواملی که اگر آنها را بشناسید، میتواند کمک کند انتخاب رشته بهتری انجام دهید. در این مقاله، سازکار انتخاب رشته و مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار روی نتیجه انتخاب رشته را توضیح می‌دهیم.
سازوکار پذیرفتن دانشجو در دانشگاه به چه شکل است؟
پیش از بررسی عوامل تاثیرگذار روی قبول شدن داوطلب، بهتر است نگاهی به سازوکار پذیرش داوطلب بیندازیم.
در بازه زمانی‌ای که سازمان سنجش برای انتخاب رشته مشخص میکند، داوطلبان فرصت دارند تا در یک لیست حداکثر 100 تایی، رشته‌ها و دانشگاه‌های موردنظرشان را به ترتیب اولویتبندی و وارد کنند.
در سال‌های گذشته اینکار به صورت کاغذی و ارسال نامه انجام می‌شد اما هم‌اکنون بر روی سامانه سازمان سنجش انجام میشود.
پس از پایان این بازه زمانی، اولویتهای داوطلب به صورت زیر بررسی می‌شوند.
- سامانه هوشمند سازمان سنجش، لیست انتخاب رشته رتبه یک را نگاه میکند.
- ابتدا به اولین انتخاب او در لیست انتخاب رشته نگاه میکند.
- اگر آن رشته-دانشگاه ظرفیت خالی برای آن داوطلب وجود داشته باشد (با توجه به تمام نکاتی که در ادامه مقاله توضیح می‌دهیم)، در آن رشته-دانشگاه پذیرفته میشود.
- اگر ظرفیت آن رشته-دانشگاه تکمیل شده باشد به انتخاب بعدی او بررسی میشود.
- تا زمانی که در یکی از انتخاب‌هایش پذیرفته شود یا اینکه تمام انتخاب‌هایش بررسی شود و در هیچ کدام پذیرفته نشود.
- سپس سامانه به سراغ لیست انتخاب رشته رتبه بعدی میرود و این فرآیند از مرحله 2 دوباره تکرار میشود.
وجود یا عدم وجود ظرفیت خالی برای یک نفر با توجه به رتبه، سهمیه، سوابق تحصیلی و عوامل دیگر تعیین میشود. نکته‌ای که بهتر است در اولویتبندی خود رعایت کنید، این است که ترتیب انتخابهای شما، فقط و فقط باید بر اساس علاقهتان باشد، نه احتمال قبولیتان. این موضوع، یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی است که داوطلبان کنکور به آن دچار می‌شوند.
برای مثال اگر شما داوطلب گروه آزمایشی تجربی هستید و به رشته پرستاری علاقه دارید و دوست دارید در تهران درس بخوانید، حتما در ابتدا پرستاری دانشگاه تهران، بهشتی، و … را انتخاب کنید. حتی اگر مطمئنید که در آنها پذیرفته نخواهید شد. چون همانطور که توضیح دادیم، سامانه انتخابهای شما را بررسی میکند و اگر در یک انتخاب، قبول نشوید، به سراغ انتخاب بعدی میرود. از طرفی، شما 100 انتخاب دارید و این لیست 100 تایی معمولا کامل پر نمی‌شود؛ پس چرا انتخابهای اول را به علایقتان اختصاص ندهید؟. شرایط پذیرش و استثناهایی وجود دارند که هرسال تغییر می‌کنند و ممکن است این تغییرات، به نفع شما تمام شوند و بتوانید در رشته و شهر مورد علاقهتان پذیرفته شوید.
ساز و کار بررسی انتخاب رشته برای رشتههای نیمه‌متمرکز
در صورتی رشتههای نیمه متمرکز (جلوتر درباره رشتههای نیمه متمرکز را توضیح داده‌ایم) در انتخابهای یک داوطلب باشد بررسی لیست انتخاب‌هایش متفاوت و به صورت زیر است:
- این سامانه، تک به تک اولویتهای فرد را به ترتیب اولویت بررسی میکند تا اینکه به انتخابی برسد که داوطلب امکان پذیرش در آن را دارد. در این شرایط، دو اتفاق رخ میدهد. اگر این رشته و این انتخاب، یک رشته متمرکز باشد، بررسی سامانه همینجا متوقف میشود و اولویتها و انتخابهای بعدی داوطلب بررسی نمیشوند.
- اما اگر این انتخاب، جزو رشتههای نیمه متمرکز باشد، سامانه به بررسی خود ادامه میدهد. این بررسی ادامه پیدا میکند تا به رشتهای برسد که داوطلب در آن قبول میشود. اگر این رشته، متمرکز باشد، بررسی همینجا متوقف میشود و یک رشته نیمه متمرکز و یک رشته متمرکز، به عنوان نتیجه نهایی داوطلب اعلام میشود. اما اگر این انتخاب، یک رشته نیمه متمرکز باشد، سامانه به بررسی ادامه میدهد تا زمانی که به یک انتخابی برسد که متمرکز است و داوطلب در آن پذیرفته میشود.
- هر داوطلب، در صورت اولویتبندی صحیح، میتواند حداکثر در دو رشته نیمه متمرکز و یک رشته متمرکز پذیرفته شود.
پس در اولویتبندی خود در لیست رشتههای انتخابی، اگر می‌خواهید رشتههای نیمه متمرکز را هم انتخاب کنید، حتما دقت کنید که ابتدا همه انتخابهای نیمه متمرکز را بنویسید سپس تمام انتخابهای متمرکز خود را بنویسید.
پذیرش روزانه، پذیرش شبانه و پذیرش مازاد ظرفیت
دانشگاه‌ها، به چند صورت داوطلب می‌پذیرند. پذیرش روزانه، پذیرش شبانه و پذیرش مازاد. دانشجویانی که در سهمیه پذیرش روزانه قبول می‌شوند، ملزم به پرداخت شهریه نیستند. پذیرش روزانه نیاز به رتبه بهتری نسبت به پذیرش شبانه دارد.
دانشجویان پذیرفته شده در دوره شبانه که رتبه‌شان نسبت به دانشجویان روزانه، بیشتر است، ملزم به پرداخت شهریه هستند. اما در همان کلاس‌های دانشجویان روزانه شرکت می‌کنند و از همان استادان بهره می‌برند.
دانشجویان پذیرفته شده در ظرفیت مازاد، رتبه‌های بالاتری دارند و با پرداخت شهریه (بسیار) بالاتر، می‌توانند در دانشگاه مورد نظرشان ثبت نام کنند.
اگر آن دانشگاه، پردیس خودگردان داشته باشد، دانشجویان مازاد خود را به آن پردیس‌ها می‌فرستد؛ در غیر اینصورت، تصمیم‌گیری درباره محل تحصیل دانشجویان مازاد به عهده دانشگاه است. اگر می‌خواهید بیشتر درباره نحوه پذیرش و تفاوتهای آنها بدانید، این مقاله (که به زودی منتشر میشود) میتواند به شما کمک کند.
عوامل موثر در نتیجه انتخاب رشته شما
اکنون که کمی بیشتر با سازوکار پذیرش دانشجو آشنا شده‌اید، میتوانیم به بررسی عواملی بپردازیم که روی این سازوکار تاثیر میگذارند:
سهمیه‌ها
یکی از عاملی تاثیرگذار روی قبولی شما، سهمیه‌هایی است که شامل حالتان میشود. سهمیه‌های متنوعی در کنکور سراسری وجود دارد که در این بخش، به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم و به سؤال هایی از جمله اینکه چه کسانی واجد شرایط دریافت این سهمیه‌ها هستند، چند درصد از ظرفیت کل پذیرش هر رشته به این سهمیه‌ها تعلق می‌گیرد، آیا می‌توان مجدد از آنها استفاده کرد و … پاسخ می‌دهیم.
سهمیه مناطق
سهمیه مناطق به سه دسته منطقه 1، 2 و 3 تقسیم شده است. هر داوطلب کنکور در یکی از این دسته‌ها قرار می‌گیرد. منظور از افراد بدون سهمیه کسانی هستند که به جز سهمیه مناطق سهمیه دیگری ندارند.
اگر یک داوطلب، زمان تحصیل خود در دوره متوسطه را در چند منطقه گذرانده باشد، آن منطقه‌ای برای او در نظر گرفته میشود که مرفه‌تر است.
اگر داوطلبی، دوسال از سه سال آخر دوران متوسطه خود را در خارج از کشور گذرانده باشد یا فقط سال آخر متوسطه را خارج از ایران بوده باشد، سهمیه منطقه 3 به او تعلق می‌گیرد.
تمامی داوطلبانی که معلولیت دارند و در زمان ثبت‌نام برای کنکور، تیک معلولیت را زده و مدارک مرتبط را برای سازمان سنجش ارسال کرده‌اند، شامل سهمیه منطقه 3 می‌شوند.
نکته قابل توجه این است که به هر یک از منطقه‌های 1، 2 و 3، ظرفیت جداگانه‌ای اختصاص داده میشود. پس داوطلب هر منطقه فقط با داوطلبان منطقه خودش رقابت میکند. برای مثال، داوطلب منطقه 1 با سایر داوطلبان منطقه 1 مقایسه میشود. رقابتی میان داوطلبان مناطق مختلف وجود ندارد.
سهمیه مناطق در پذیرش در دانشگاه آزاد نیز دقیقا با همین مکانیسمی که توضیح دادیم، تاثیرگذار است.
سهمیه منطقه 1
سهمیه منطقه 1 مربوط به استان‌هایی است که نسبت به منطقه 2 و 3، امکانات آموزشی و کیفیت تحصیل بالاتری داشتهاند. منطقه 1 شامل این بخش‌ها میشود:
استان آذربایجان شرقی: شهر تبریز، بخش مرکزی استان اصفهان: شهر اصفهان، بخش مرکزی استان تهران: شهر تهران، بخش کن و مرکزی/ شهر شمیرانات، بخش تجریش و لواسانات استان خراسان رضوی: شهر مشهد، بخش مرکزی استان فارس: شهر شیراز، بخش مرکزی
تعداد شرکت‌کنندگانی که شامل سهمیه منطقه 1 می‌شوند، کم است و همچنین ظرفیت کمی از کل ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها، مختص به این منطقه می‌باشد (البته درصد این سهمیه از کل پذیرش، مشخص و ثابت نیست؛ بلکه در مقایسه با سهمیه مناطق دیگر، کمتر یا بیشتر بودن سهم این منطقه از کل میزان پذیرش سهمیه مناطق مشخص میشود).
مدت زمان تعهد خدمت داوطلبانی که با سهمیه منطقه 1 پذیرش شده‌اند، یک برابر کل زمان تحصیل است. (درباره تعهد خدمت و شرایط معاف شدن از آن بزودی مقاله جداگانه منتشر می‌کنیم.)
سهمیه منطقه 2
سهمیه منطقه 2 شامل استان‌ها و شهرهایی است که از امکانات آموزشی متوسطی برخوردار بوده‌‌اند. منطقه 2 به استان‌ها و شهرهایی اطلاق میشود که جزئی از منطقه 1 و 3 نباشند.
تعداد داوطلبان منطقه 2، زیاد است و اگرچه ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها برای این منطقه، بیشتر از منطقه 1 و 3 است، رقابت بیشتری در این منطقه دیده میشود.
داوطلبان منطقه 2، باید دو برابر مدت زمان تحصیل خود را به عملی کردن تعهد خدمتشان بپردازند. (درباره تعهد خدمت و شرایط معاف شدن از آن بزودی مقاله جداگانه منتشر می‌کنیم.)
سهمینه منطقه 3
سهمیه منطقه 3 شامل مناطق با کیفیت پایین آموزش و دسترسی محدود به امکانات آموزشی است. در این منطقه، تعداد داوطلبان زیاد است و ظرفیت پذیرش نیز بالاست اما رقابت آنچنان وجود ندارد.
سهمیه منطقه 3 مربوط به شهرهای زیر است:
| الیگودرز | بوانات | دانسفهان |
| چمستان | مهر (استان فارس) | عباس‌آباد |
| زاهدشهر | آبیک | کله بست |
| ارسنجان | کوه‌دشت | میلاجرد |
| نودان | گلوگاه | ششده و قره باغ |
| سلفچگان | خنداب | خرامه |
| البرز | صفاشهر (استان فارس) | طارم سفلی |
| پلدختر | دشمن زیاری | لارستان |
| پل سفید | اشکنان | آوج |
| فریدون‌کنار | مهر | فرمهین |
| رستم | بوئین زهرا | سوادکوه |
| چالوس | مهاجران | سعادت‌شهر |
| خرم‌بید | آباده طشک | لار |
| دستجرد خلجستان | سلسله | زیراب |
| شازند | سرچهان | خنج |
| اوز | قیر کارزین | جعفریه |
| قورچی‌باشی (چهارچشمه) | رامسر | نکا |
| سورستان | داراب | پاسارگاد |
| رومشکان | شال | دلفان (نورآباد) |
| بهنمیر | کمیجان | خاوران |
| گله‌دار | دورود | الوند |
| ازنا | رینه | آشتیان |
| زرین دشت | بیضا | کوار |
| قائمیه | کهک | الشتر |
| بند پی غربی | سربند | زرقان |
| بیرم | نی ریز | فراشبند |
| تاکستان | سپیدان |
شهرهای سهمیه منطقه 3
داوطلبانی که با استفاده از سهمیه منطقه 3 قبول شده‌اند، باید دو برابر مدت زمان تحصیلشان را صرف اجرای تعهد خدمت خود کنند. (درباره تعهد خدمت و شرایط معاف شدن از آن بزودی مقاله جداگانه منتشر می‌کنیم.)
میزان رقابت در سهمیه منطقه 1، 2 و 3
لازم به ذکر است که میزان رقابت در هر منطقه، با توجه به نسبت ظرفیت پذیرش و تعداد داوطلبان مشخص میشود. در منطقه یک، تعداد داوطلبان کم و پذیرش دانشگاه‌ها هم محدود است برای همین رقابت میان همین داوطلبان نیز زیاد است. در منطقه دو، با وجود ظرفیت بالای پذیرش، تعداد داوطلبان به قدری زیاد است که رقابت برای کسب پذیرش افزایش پیدا میکند. در منطقه سه، ظرفیت دانشگاه‌ها با تعداد داوطلبان، تقریبا هم‌سطح است و این موضوع، میزان رقابت در این منطقه را کاهش میدهد.
در مجموع، می‌توان شرایط مناطق را این‌گونه با هم مقایسه کرد:
| منطقه | تعداد داوطلبین | ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها | میزان رقابت |
| منطقه یک | کم | کم | زیاد |
| منطقه دو | زیاد | زیاد | زیاد |
| منطقه سه | زیاد | زیاد | کم |
سهمیه ایثارگران
سهمیه ایثارگران شامل سهمیه 25 درصدی و سهمیه 5 درصدی است.
سهمیه ایثارگران 25 درصدی، شامل فرزندان یا همسر شهید یا رزمنده‌ی مفقودالاثر، آزادگان و همسر و فرزندانشان، جانبازانی که جانبازی بالای 25 درصد دارند و همسر و فرزندان آنها میشود. 25 درصد از کل ظرفیت پذیرش هر رشته در هر دانشگاه، متعلق به این افراد می‌باشد.
سهمیه ایثارگران 5 درصدی، شامل جانبازان با درصد جانبازی زیر 25 درصد و همسر و فرزندان آنها، و رزمندگانی که حداقل 6 ماه در جبهه دفاع مقدس حضور داشتهاند و همسر و فرزندان آنها میشود. 5 درصد از کل ظرفیت پذیرش هر رشته در هر دانشگاهی نیز مربوط به واجدان این شرایط است.
البته سهمیه ایثارگران، چه 25 درصدی و چه 5 درصدی، زمانی شامل حال داوطلب میشود که تراز او، حداقل برابر با (یا بیشتر از) 70 درصد تراز داوطلبی باشد که آخرین فردِ قبول شده به صورت آزاد و بدون سهمیه، در آن رشته و آن دانشگاه است.
تا زمانی که داوطلب در کنکور شرکت کرده اما انتخاب رشته نکند، میتواند هربار مجددا از این سهمیه استفاده کند.
اگر داوطلب در دوره شبانه، غیرانتفاعی، پردیس خودگردان، پیام نور و … قبول شود، تنها یک بار دیگر مجاز به استفاده از سهمیه ایثارگران خود است.
اما اگر در کنکور شرکت کرده و در دانشگاه روزانه پذیرفته شود، دیگر نمی‌تواند از این سهمیه استفاده کند.
سهمیه ایثارگران 25 درصدی و 5 درصدی در انتخاب رشته دانشگاه آزاد نیز تاثیرگذار است و میتواند شامل حال فرد شود.
سهمیه خانواده شهدا
این سهمیه شامل حال پدر، مادر، خواهر و برادر شهید میشود. میزان ظرفیت این سهمیه، بر اساس کل جمعیت شرکت‌کنندگان کنکور سراسری در هر سال مشخص میشود.
سهمیه رزمندگان
این سهمیه، 5 درصد از ظرفیت پذیرش مازاد هر رشته در هر دانشگاه را به خود اختصاص میدهد.
رزمندگانی که در زمان دفاع مقدس، تحت عنوان نیروهای بسیجی، عضوی از ستاد کل نیروهای مسلح یا جهادگران جهاد کشاورزی، به مدت حداقل 6 ماه متوالی یا متناوب در جبهه حضور داشتهاند، می‌توانند از سهمیه رزمندگان استفاده کنند. همسر و فرزندان این افراد نیز شامل این سهمیه می‌شوند.
از دیگر واجدین سهمیه رزمندگان، کسانی هستند که به عنوان سربازان داوطلب، در جبهه حضور پیدا کرده‌اند و سه چهارم از مدت زمان حضورشان در جنگ، بیشتر از 6 ماه میشود. همسر و فرزندان این افراد نیز مشمول سهمیه رزمندگان هستند.
البته در صورتی این سهمیه قابل استفاده است که تراز داوطلب، حداقل با 75 درصد از تراز آخرین داوطلب (بدون سمهیه به جز سهمیه مناطق) قبول‌شده در آن رشته و دانشگاه، برابر یا از آن بیشتر باشد.
قوانین استفاده مجدد از سهمیه رزمندگان، با قوانین استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران یکسان است و در پاراگراف آخرِ عنوان قبلی میتوانید آن را مطالعه کنید.
این سهمیه با همه شرایطی که گفته شد، در انتخاب رشته دانشگاه آزاد نیز موثر است.
سهمیه مناطق محروم
این سهمیه به دو زیر مجموعه تقسیم میشود؛ سهمیه مناطق محروم رشتههای علم پزشکی و سهمیه مناطق محروم رشتههای غیرپزشکی.
استان‌هایی که جزو مناطق محروم به شمار می‌روند، کرمانشاه، کردستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و لرستان هستند.
30 الی 40 درصد کل ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های استانهای محروم در رشتههای مربوط به علوم پزشکی، مختص به داوطلبان بومی و مشمول سهمیه مناطق محروم است.
این داوطلبان، پس از فارغ‌التحصیلی، باید به مدت 3 برابر مدت زمان تحصیل خود، تعهد به خدمت بگذرانند. (این موضوع ناعادلانه به نظر می رسد. البته در مقاله ای جدا درباره تعهد خدمت توضیخ داده‌ایم که چگونه می‌توان آن را خرید یا از آن معاف شد.)
حداقل 40 درصد ظرفیت کل پذیرش رشتههای غیرعلوم پزشکی در رشتههای ناحیه‌ای، قطبی و کشوری مربوط به داوطلبان مشمول این سهمیه است.
این افراد تعهد به خدمت دارند و موظفند 2 برابر مدت زمان تحصیل خود را به صورت رایگان در مناطق محروم فعالیت کنند.
سهمیه مناطق سیل‌زده
در استان‌هایی که طی سال‌های گذشته بر اثر سیل دچار خسارت مالی یا جانی قابل اثبات شده‌اند، پنج درصد از کل ظرفیت پذیرش مازاد دانشگاه‌های آن استان‌ها، به داوطلبان آن استان تعلق می‌گیرد.
داوطلبان در صورتی می‌توانند از سهمیه مناطق سیل‌زده برخوردار شوند که تراز آنها، حداقل با 80 درصد از تراز آخرین داوطلب (بدون سمهیه به جز سهمیه مناطق) قبول‌شده در آن رشته و دانشگاه، برابر یا از آن بیشتر باشد. در رشتههای پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی، این میزان، 85 درصد است.
پذیرفته‌شدگان این سهمیه، نمی‌توانند به دانشگاه دیگری منتقل شوند، حق تغییر رشته ندارند و باید دوبرابر مدت زمان تحصیل خود را به تعهد خدمت اختصاص دهند.
سهمیه مناطق زلزله‌زده
این سهمیه، شامل داوطلبانی میشود که زمانی‌که در یکی از مقاطع دوم یا سوم ذبیرستان یا مقطع پیش‌دانشگاهی، در مناطق اعلام شده در دفترچه ثبت نام کنکور سراسری در حال تحصیل بوده یا در آنجا اقامت داشتهاند.
داوطلبان در صورتی می‌توانند از این سهمیه بهره‌مند شوند که تراز آنها، حداقل با 80 درصد از تراز آخرین داوطلب (بدون سمهیه به جز سهمیه مناطق) قبول‌شده در آن رشته و دانشگاه، برابر یا از آن بیشتر باشد. در رشتههای پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی، این میزان، 85 درصد است.
این سهمیه، تا سال 1400 فعال است. داوطلبانی که از این سهمیه استفاده می‌کنند، در صورت قبولی، امکان گرفتن انتقالی ندارند، نمی‌توانند تغییر رشته دهند و ملزم به گذراندن تعهد خدمت به مدت دوبرابر زمان تحصیل خود هستند.
فهرستی از تمام رشته‌ها و میزان ظرفیت پذیرش آنها برای سهمیه مناطق سیل و زلزله‌زده در دفترچه ثبت نام کنکور سراسری منتشر شده است. در صفحه 123 تا 126 دفترچه گروه علوم تجربی، صفحه 67 تا 69 دفترچه گروه علوم انسانی، صفحه 87 تا 91 دفترچه گروه علوم ریاضی و صفحه 49 و 63 تا 64 دفترچه گروه هنر و زبان‌های خارجی این فهرست منتشر شده است. فهرست ظرفیت رشتههای سهمیه مناطق محروم را نیز میتوانید در ادامه فهرست مناطق سیل و زلزله‌زده مشاهده کنید. *نکته: دفترچه‌های پیوست‌شده، متعلق به انتخاب رشته کنکور سراسری 1399 هستند. به محض برگزاری کنکور 1400 و انتشار دفترچه راهنمای ثبت نام 1400، لینک‌های دانلود به‌روزرسانی می‌شوند.
سهمیه بهیاران
با وجود خبر حذف برخی از سهمیه‌ها در کنکور سال‌های پیش رو، سهمیه بهیاران، در کنکور سراسری 1400 فعال است و 5 درصد از ظرفیت پذیرش دوره روزانه رشته پرستاری را تشکیل میدهد.
این سهمیه شامل داوطلبانی میشود که:
· از گروه علوم تجربی هستند.
· می‌خواهند رشته پرستاری را در دانشگاه ادامه دهند.
· دیپلم بهیاری نظام جدید یا قدیم دارند (مدرکی که مورد تایید آموزش و پرورش باشد).
· ترازشان با 70 درصد از تراز آخرین فرد بدون سهمیه قبول شده در رشته پرستاری در آن دانشگاه، برابر یا از آن بیشتر باشد.
· در حوزه بهیاری و پرستاری در مراکز دولتی و غیردولتی، حداقل 3 سال سابقه کار داشته باشند.
· مدرکی جهت اثبات شاغل بودن خود داشته باشند.
کسانی که مشمول این شرایط هستند، تنها می‌توانند رشته پرستاری را در دانشگاه‌های استان خود انتخاب کنند. یعنی برای استفاده از این سهمیه، باید بومی آن استان باشند و نمی‌توانند این رشته را در دانشگاه‌های استانهای مجاور خود انتخاب کنند.
داوطلبانی که با این سهمیه وارد دانشگاه شده باشند، امکان انتقالی و جابه‌جایی ندارند.
سهمیه کارمندان (هم اکنون غیرفعال)
این سهمیه مدتی‌ست که از کنکور حذف شده و برای کنکور سراسری 1400 نیز غیرفعال است. اما ممکن است در سال‌های آینده مجددا اجرا شود. برای همین کمی درباره آن توضیح می‌دهیم.
در صورت فعال شدن این سهمیه، بخشی از کل ظرفیت پذیرش رشتههای دانشگاهی دوره شبانه به آن اختصاص داده میشود. اینکه این میزان، چند درصد باشد، به رشته تحصیلی مورد نظر داوطلب بستگی دارد.
داوطلبانی مشمول سهمیه کارمندان می‌شوند که:
· کارمند رسمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی و پژوهشی وابسته به این وزارت باشند.
· به هنگام ثبت نام در کنکور سراسری، حداقل 35 سالگی خود را تمام کرده باشند.
در این صورت، داوطلبان می‌توانند از این سهمیه استفاده کنند. اما باید توجه داشته باشند که:
· تنها می‌توانند دانشگاه‌های استان خود را انتخاب کنند و این سهمیه فقط به داوطلبان بومی اختصاص داده میشود. در غیر اینصورت، برای پذیرش در استان دیگر، باید حداقل 3 سال از زمان استخدام شدن‌شان در آن استان بگذرد.
· کمک هزینه‌های تحصیلی به داوطلبانی که با سهمیه کارمندان پذیرفته شده‌اند، داده نمی‌شود.
سوابق تحصیلی
تا اینجا چند بار به اهمیت تراز داوطلب اشاره کردیم. اینکه این تراز چقدر میتواند در برخوردار شدن او از سهمیه‌ها تاثیرگذار باشد. تراز یا نمره کل نهایی داوطلب، تحت تاثیر دو عامل است: عملکرد او در کنکور سراسری، 70 درصد و سوابق تحصیلی او در دوره متوسطه،30 درصد روی این نمره کل نهایی تاثیر می‌گذراند. (البته تأثیر سوابق تحصیلی برای کسانی که در کنکور نامرتبط با مدرک دبیرستانشان شرکت کنند کمتر از 30 درصد است. این موضوع را جلوتر توضیح می‌دهیم.)
این تاثیر، فعلا فقط مثبت است؛ یعنی اگر در نظر گرفتن معدل داوطلب در دوره متوسطه، تراز او را بهتر کند، اعمال میشود در غیر اینصورت از آن صرف نظر می‌کنند. اما ممکن است در آینده، تاثیر سوابق تحصیلی از صرفا به مثبت به حالت قطعی و کلی درآید.
همانطور که گفتیم، معدل داوطلب میتواند30 درصد روی تراز یا نمره کل نهایی او تاثیر مثبت بگذارد. اگر او، فارغالتحصیل نظام قدیم باشد، معدل او در امتحانات نهایی و سراسری سال سوم دبیرستان، حداکثر 25 درصد و معدلش در امتحانات پیش‌دانشگاهی، حداکثر 5 درصد تاثیر مثبت روی ترازش دارد. اما اگر فارغالتحصیل نظام جدید باشد، معدل او در امتحانات سراسری دوازدهم، کل تاثیر حداکثری 30 درصد را به خود اختصاص میدهد.
سوابق تحصیلی زمانی حداکثر 30 درصد تاثیر مثبت خود را اعمال می‌کنند که داوطلب کنکور همان گروهی را بدهد که دیپلمش را در آن گرفته است (مثلا کسی که دیپلم تجربی دارد، کنکور تجربی بدهد).
اگر داوطلب، در کنکورِ گروهی به غیر از گروه مرتبط با دیپلمش شرکت کند، تاثیر سوابق تحصیلی در تراز او کمتر از 30 درصد میشود. این تاثیر، بستگی به ضریب هر درس دارد و اینکه داوطلب دیپلم چه گروهی را گرفته و در چه کنکوری شرکت کرده است. برای دانستن جزئیات بیشتر میتواند از این مطلب استفاده کنید.
کسانی که قبل از سال 1384 دیپلم خود را گرفته‌اند، شامل تاثیر مثبت سوابق تحصیلی نمیشوند و کل تراز آنها بر پایه عملکردشان در کنکور محاسبه میشود. همچنین کسانی که مدرک پیش‌دانشگاهی خود را قبل از سال 1391 گرفته‌اند، مشمول تاثیر مثبت 5 درصدی معدل پیش‌دانشگاهی نمیشوند.
کسانی که دیپلم فنی-حرفه‌ای یا کاردانش دارند، شامل تاثیر مثبت سوابق تحصیلی نمیشوند. اگر داوطلبی با این شرایط، بخواهد از این تاثیر مثبت استفاده کند، باید در امتحانات نهایی گروه آزمایشی مورد نظر خود شرکت کنند.
گزینش متمرکز و نیمه‌متمرکز
گزینش متمرکز، همان روند معمول پذیرش است که با آن آشنا هستید. رشتهای را انتخاب می‌کنید، منتظر نتایج می‌مانید و نهایتا سازمان سنجش مشخص میکند که پذیرفته شده‌اید یا نه. اگر قبول شوید، میتوانید در دانشگاه ثبت‌نام کرده و دوره تحصیلی خود را شروع کنید.
اما برخی از رشته‌ها، پذیرش دومرحله‌ای دارند. به این معنا که در مرحله اول، مانند سایر رشته‌ها، کد آن را وارد لیست انتخاب رشته خود می‌کنید. زمانی که نتایج اعلام میشود، اگر شما در آن رشته پذیرفته شده باشید، وارد مرحله دوم گزینش می‌شوید. این مرحله معمولا با مصاحبه، معاینه پزشکی و … است. به این شیوه دو مرحله‌ای، گزینش نیمه‌متمرکز می‌گویند.
توجه کنید گزینش نیمه متمرکز متفاوت از کنکور دو مرحله تئوری و عملی است. برخی از رشتههای زیرگروه هنر، دارای یک کنکور عملی هم هستند. یعنی پس از کسب رتبه موردنیاز در کنکور تئوری ابتدایی، مجاز به شرکت در کنکور عملی می‌شوید. اگرچه این فرآیند، مشابه با گزینش نیمه‌متمرکز است، اما آن را بخشی از رشتههای متمرکز می‌دانند و نوع پذیرش در این رشته‌ها را «پذیرش متمرکز با شرایط خاص» می‌نامند. رشتههای ارتباط تصویری، طراحی پارچه، طراحی صحنه، طراحی لباس، عکاسی، کاردانی هنرهای تجسمی، کتابت و نگارگری، مجسمه سازی و نقاشی، طراحی صنعتی، ادبیات نمایشی، بازیگری و نمایش عروسکی، آهنگ‌سازی، نوازندگی موسیقی ایرانی و نوازندگی موسیقی جهانی، رشته‌هایی هستند که تحت عنوان گزینش متمرکز با شرایط خاص، دانشجو می‌پذیرند.
چه دانشگاه‌هایی پذیرش نیمه‌متمرکز دارند؟
دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، دانشگاه اطلاعات و امنیت، دانشگاه علوم انتظامی امین، مرکز آموزش عالی تربیت مربی عقیدتی سیاسی سپاه، دانشگاه علوم پزشکی ارتش و دانشکده پرستاری بانک ملی.
نکات مهمی که بهتر است در انتخاب رشتههای نیمه‌متمرکز، آنها را در نظر بگیرید
اگر در کنار رشته‌ها و دانشگاه‌های متمرکز، چند گزینه نیمه‌متمرکز نیز موردنظرتان است، بهتر است به چند نکته توجه کنید:
اولین نکته مهم این است که اگر اولویتبندی شما به نحوی باشد که رشته متمرکز، اولویت بالاتر و رشته نیمه‌متمرکز، اولویت پایین‌تر باشد، اگر شما در رشته متمرکز قبول شوید، سامانه بررسی سازمان سنجش همانجا متوقف شده و گزینه‌های بعدی شما را بررسی نمی‌کند. اما اگر نیمه‌متمرکز قبل از متمرکز بیاید، اگر در رشته نیمه‌متمرکز قبول شوید، سیستم به بررسی ادامه میدهد تا جایی که یکی از انتخابهای متمرکز شما هم پذیرفته شود. پس بهتر است ابتدا تمام رشتههای نیمه‌متمرکز را انتخاب و بعد از آن، رشتههای متمرکز را وارد کنید.
نکته دوم این است که شما حداکثر در دو رشته نیمه متمرکز و یک رشته متمرکز قبول می‌شوید. یعنی نهایتا سه گزینه دارید تا از بین آنها یکی را برای ادامه دادن انتخاب کنید.
نکته سوم این که اگر پس از اعلام نتایج نهایی، نمی‌خواهید رشته نیمهمتمرکزی را که قبول شده‌اید، ادامه دهید و در مرحله مصاحبه آن شرکت کنید، میتوانید به راحتی از آن صرف نظر کرده و در رشته متمرکز ثبت نام کنید. نیاز به اقدام خاصی وجود ندارد. اما اگر در مصاحبه رشته نیمهمتمرکزی که قبول شده‌اید، شرکت کنید و پذیرفته شوید، پذیرش شما در رشته متمرکزتان لغو میشود. اگر در مصاحبه قبول نشوید، میتوانید همچنان در رشته متمرکز ثبت نام کنید.
نکته مهم چهارم این است که اگر در رشته متمرکز ثبت نام کنید و آن رشته، تعهد خدمت داشته باشد، و در مصاحبه رشته نیمه‌متمرکز شرکت کرده و پذیرفته شوید، علاوه بر این که ثبت نام شما در رشته متمرکز لغو میشود، طبق تعهدنامه رشته متمرکز و مفاد آن درباره تعهد خدمت با شما برخورد میشود.
بومی‌گزینی
در دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور سراسری، ممکن است بخشی تحت عنوان «نوع گزینش» توجه شما را جلب کند. این ستون، به بومی‌گزینی اشاره دارد. فاکتوری که میتواند قبول شدن در برخی از رشته‌ها و دانشگاه‌ها را تحت تاثیر خود قرار دهد.
در رشته‌هایی که بومی‌گزینی در آنها تاثیر دارد، شانس قبولی داوطلبان ساکن یک استان در دانشگاه‌های آن استان، بیشتر از داوطلبان اهل استانهای دیگر است.
چگونه مشخص میشود که هر داوطلب، بومی کدام استان است؟ استانی که فرد سه سال آخر تحصیل خود در دوران متوسطه را در آنجا گذرانده باشد، استان بومی او حساب میشود؛ چه داوطلب از فارغ‌التحصیلان نظام جدید باشد چه قدیم. اگر داوطلب سه سال آخر تحصیل خود را در یک استان واحد نگذرانده باشد، یا این سه سال را خارج از ایران تحصیل کرده باشد، استان محل تولد او استان بومی‌اش به شمار میرود. اگر داوطلب خارج از ایران به دنیا آمده باشد و سه سال آخر تحصیل خود را هم همانجا گذرانده باشد، استان بومی او، تهران تلقی میشود.
انواع پذیرش در بومی‌گزینی، به چهار دسته تقسیم میشود:
بومی‌گزینی استانی
اگر رشتهای که موردنظر داوطلب است، در همه استانهای کشور وجود داشته باشد، بومی‌گزینی استانی برای آن رشته اعمال میشود.
برای مثال، در زیرگروه علوم تجربی، رشته هوشبری، پذیرش استانی دارد. یعنی در همه استان‌ها، حداقل یک دانشگاه سراسری هست که این رشته را داشته باشد. بنابراین برای قبول شدن در رشته هوشبری در استان اصفهان، داوطلب اصفهانی نسبت به داوطلب شیرازی، شانس بیشتری دارد.
بومی‌گزینی ناحیه‌ای
چند استان مجاور یکدیگر، یک ناحیه به شمار می‌روند. اگر رشته موردنظر داوطلب، در همه استانهای یک ناحیه تدریس نشود اما در برخی از آنها وجود داشته باشد، بومی‌گزینی ناحیه‌ای اعمال میشود.
ناحیه‌ها طبق دسته‌بندی سازمان سنجش به این شکل هستند:
| ناحیه بومی | استانهای مشمول در این ناحیه | ناحیه بومی | استانهای مشمول در این ناحیه |
| ناحیه یک | البرز، تهران، زنجان، سمنان، قم، قزوین و مرکزی | ناحیه دو | آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل |
| ناحیه سه | اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد | ناحیه چهار | سیستان و بلوچستان و کرمان |
| ناحیه پنج | بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان | ناحیه شش | کردستان، کرمانشاه و همدان |
| ناحیه هفت | ایلام، خوزستان و لرستان | ناحیه هشت | خراسان رضوی، شمالی و جنوبی |
| ناحیه نه | گلستان، گیلان و مازندران |
برای مثال، در زیرگروه علوم تجربی، رشته مدیریت بازرگانی، گزینش ناحیه‌ای دارد. بنابراین برای پذیرفته شدن در رشته مدیریت بازرگانی دانشگاه‌های استان مازندران، داوطلبان بومی گلستان، گیلان و مازندران، شانس بیشتری نسبت به داوطلبان تهرانی دارند.
بومی‌گزینی قطبی
چند ناحیه مجاور هم، یک قطب را تشکیل می‌دهند. در صورتی گزینش یک رشته به شکل بومی‌گزینی قطبی انجام میشود که آن رشته، در همه استانهای آن قطب وجود نداشته باشد.
دسته‌بندی قطبی به این صورت است:
| قطب بومی | استانهای مشمول در این قطب | قطب بومی | استانهای مشمول در این قطب |
| قطب یک | البرز، تهران، زنجان، سمنان، قزوین، قم، گلستان، گیلان، مازندران و مرکزی | قطب دو | خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان |
| قطب سه | آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه و همدان | قطب چهار | اصفهان، ایلام، چارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان و یزد |
| قطب پنج | بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان |
برای مثال، در زیرگروه علوم تجربی، رشته فیزیوتراپی گزینش قطبی دارد. پس قبول شدن در رشته فیزیوتراپی دانشگاه‌های استان تهران، برای داوطلب قزوینی، آسان‌تر از داوطلب خوزستانی است.
بومی‌گزینی کشوری
زمانی این نوع از بومی‌گزینی اعمال میشود که یک رشته، در دانشگاه‌های یک قطب هم وجود نداشته باشد. در این حالت، در واقع بومی‌گزینی وجود ندارد و همه داوطلبان شانس برابر دارند.
نقشه ناحبه‌ها و قطب‌های بومی در بومی‌گزینی
نحوه تاثیر بومی‌گزینی در دانشگاه‌های متفاوت
تاثیر بومی‌گزینی در قبول شدن در دانشگاه‌های مختلف، متفاوت است. به این صورت که:
· در دانشگاه آزاد و در پردیس‌های خودگردان وابسته به دانشگاه‌های دولتی بی‌تاثیر است.
· در دانشگاه‌های سراسری، بسته به رشته تحصیلی مورد نظر، ممکن است تاثیرگذار باشد یا نباشد. اما معمولا نزدیک به 80 درصد ظرفیت دانشگاه‌های سراسری، مختص داوطلبان بومی است.
· در همه رشتههای دوره شبانه و دوره نیمه‌حضوری و همچنین در دانشگاه فرهنگیان، موثر است و به شکل بومی‌گزینی استانی انجام میشود.
· در دانشگاه‌های پیام نور و غیرانتفاعی، تاثیرگذار است و به صورت بومی‌گزینی ناحیه‌ای اعمال میشود.
چه رشته‌هایی بومی‌گزینی استانی، ناحیه‌ای یا قطبی دارند؟
در دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور سراسری، میتوانید نوع گزینش رشتههای متفاوت را مشاهده کنید. صفحه 40 تا 42 دفترچه مربوط به زیر گروه ریاضی، صفحه 44 تا 46 دفترچه مربوط به زیر گروه تجربی، صفحه 40 تا 42 دفترچه مربوط به زیر گروه انسانی و صفحه 39 تا 40 دفترچه مربوط به زیر گروه هنر و زبان‌های خارجی میتوانید این موضوع را بررسی کنید.
جمع‌بندی
کنکور سراسری، هرگز نتیجه خالص استعداد و مهارت شما نیست. فارغ از اینکه ابزاری نامناسب برای سنجش مهارت و توانایی است، تحت تاثیر عوامل زیادی قرار می‌گیرد. اگرچه این سامانه، روشی ناکارآمد است، اما به صورت گسترده در حال اجراست. پس بهتر است مکانیسم عمل آن را بهتر بشناسید و سعی کنید از این آگاهی برای افزایش درصد موفقیتتان استفاده کنید. این مقاله، بخشی از عواملی را بررسی کرد که میتواند روی نتیجه کنکور و انتخاب رشته شما تاثیر بگذارد و احتمال قبولیتان را افزایش یا کاهش دهد. با آشنایی با این عوامل، میتوانید انتخابی هوشمندانه‌تر و بهتر داشته باشید.